Η Γαλλική Επανάσταση του 1789, που γιορτάζεται την 14η Ιουλίου κάθε χρόνο ως εθνική εορτή των Γάλλων, σημάδεψε ανεξίτηλα, θετικά και αρνητικά, την μετέπειτα πορεία της ανθρωπότητας.
Του Κώστα Χριστίδη*
Μέσα από συγκλονιστικές συγκρούσεις και εξελίξεις, βιαιότητες και υπερβολές, αποτέλεσε την βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε το διεθνές οικοδόμημα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως αυτά διατυπώθηκαν στην ‘’Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη’’ της 26ης Αυγούστου 1789.
Ακολουθούν μερικές αναφορές και σκέψεις, που διατύπωσαν πρωταγωνιστές ή κορυφαίες πνευματικές προσωπικότητες της ιστορικής εκείνης περιόδου, εντός και εκτός Γαλλίας.
O Ζαν Πολ Μαρά έχει μείνει στην ιστορία ως τέρας απανθρωπιάς. Στο ‘’Σχέδιο ποινικής νομοθεσίας’’ (1780) διερωτάται : ‘’Με ποιον τίτλο οικειοποιείστε μία γωνιά της γης αυτής … μόνον ύστερα από μία ίση ανακατανομή του όλου θα μπορούσε να ορισθεί η μερίδα που σας αναλογεί’’.
Και στο φυλλάδιό του ‘’Το Σύνταγμα’’ (1789) σημειώνει : ‘’Ο άνθρωπος που του λείπουν τα πάντα έχει το δικαίωμα να αποσπάσει από έναν άλλο το περίσσευμα που ξεχειλίζει. Τί λέω ; Έχει το δικαίωμα να του αποσπάσει και ό,τι είναι αναγκαίο σε εκείνον, έχει το δικαίωμα – αντί να πεθάνει από την πείνα – να τον σφάξει και να καταβροχθίσει την ασπαίρουσα σάρκα του [ … ]
Όποιο έγκλημα κι αν διαπράττει ο άνθρωπος, όποια προσβολή κι αν επιχειρεί κατά των ομοίων του, δεν ταράζει την τάξη της φύσεως περισσότερο από ό,τι το κάνει ένας λύκος, όταν πνίγει ένα αρνί’’ (!)
Ο διαβόητος Σαιν Ζυστ πίστευε ότι ‘’δεν χρειάζονται ούτε πλούσιοι ούτε φτωχοί … η ευμάρεια είναι ατιμία’’ ! Ο δημόσιος κατήγορος στην δίκη των Γιρονδίνων Φουκέ – Τενβίλ ζήτησε ‘’να απαλλαγεί το Επαναστατικό Δικαστήριο από τους τύπους που πνίγουν την συνείδησή του’’. Το δικαστήριο, ‘’έχον επαρκώς διαφωτισθεί’’, καταδίκασε σε
θάνατο όλους τους κατηγορουμένους. Ένας εξ αυτών, ο παλαιός αξιωματικός Σαρλ Βαλαζέ, τρύπησε την καρδιά του με ένα στιλέτο, κρυμμένο μέσα στα χαρτιά που είχε προετοιμάσει για την υπεράσπισή του. ‘’Ω, Ελευθερία !
Πόσα εγκλήματα διαπράττονται εν ονόματί σου !’’, όπως είπε η επίσης οδηγηθείσα στην γκιλοτίνα Μαντάμ Ρολάν.
O Έντμουντ Μπερκ, στις ‘’Σκέψεις για την Γαλλική Επανάσταση’’ (1790), τονίζει : ‘’Χρειάζεται χρόνος για να παραχθεί η ενότητα εκείνη των πνευμάτων που αυτή μόνη μπορεί να παραγάγει όσα αγαθά επιδιώκουμε. Η υπομονή μας θα κατορθώσει περισσότερα από την βιαιότητά μας… Η καλή ή κακή επιτυχία του πρώτου βήματος μας παρέχει φως για το δεύτερο, και έτσι, από φως σε φως, οδηγούμαστε με ασφάλεια σε ολόκληρη την διαδρομή’’.
Ας ολοκληρώσουμε με τις σκέψεις δύο έξοχων Γερμανών. Ο Φρίντριχ Σίλλερ έχει γράψει (1782) : ‘’ Όποιος μας επιβάλλει την βία, δεν μας αμφισβητεί τίποτε λιγότερο από την ανθρωπιά, και όποιος υφίσταται την βία, με τρόπο δειλό, απορρίπτει ο ίδιος την ανθρωπιά του’’.
Και ο Βόλφγκανγκ Γκέτε, στο έργο του ‘’Hermann und Dorothea’’ (1797) : ‘’ … Όποιος, σε καιρούς που τρικλίζουν, τρικλίζει στις σκέψεις του, μεγαλώνει το κακό και όλο πιο πέρα το εξαπλώνει.
Αλλά όποιος μένει σταθερός μέσα του, αυτός πλάθει τον κόσμο’’… Υπομονή και επιμονή, απόρριψη της βίας, σταθερότητα στους στόχους είναι διαχρονικές προϋποθέσεις για μεγάλα επιτεύγματα.
*Νομικός - Οικονομολόγος
