Ένα σημαντικό θέμα σχετικά με την υγειονομική κρίση του κορωνοϊού είναι εάν, μετά την άρση της γενικής απαγόρευσης κυκλοφορίας των πολιτών, θα πρέπει να παραταθούν οι περιορισμοί για τους ηλικιωμένους, άνω των 65 ετών, ενδεχομένως και μέχρι τέλους του έτους.
Του Κώστα Χριστίδη*
Και είναι σημαντικό το θέμα, πρώτον, γιατί αφορά πάρα πολλούς: τα άνω των 65 ετών άτομα αποτελούν το 30% περίπου του συνολικού πληθυσμού της χώρας.
Δεύτερον, γιατί είναι αμφίβολο εάν η παράταση των περιορισμών κυκλοφορίας των ηλικιωμένων εξυπηρετεί τον βασικό σκοπό του περιορισμού μετάδοσης του κορωνοϊού.
Πράγματι, σύμφωνα με άρθρο του καθηγητή Ιατρικής Δημήτρη Λινού (Καθημερινή, 18/04/20), οι ηλικιωμένοι μπορεί να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα από τους νέους να πεθάνουν από τον κορωνοϊό, όμως οι νέοι άνθρωποι είναι αυτοί που κυρίως μεταδίδουν τη νόσο.
Σύμφωνα με τον καθηγητή του Χάρβαρντ Eric Feigl-Ding, ‘’τα νέα άτομα είναι 10 φορές πιο πιθανό να είναι κοινωνικά δραστήρια από τα ηλικιωμένα και μπορεί να μολύνουν 10 φορές ποιο πολύ τους συνανθρώπους τους.’’
Γενικότερα, ο βάσιμος δικαιολογητικός λόγος των αυστηρών περιοριστικών μέτρων είναι η αποφυγή πρόκλησης βλάβης σε άλλα άτομα, μέσω της μεταφοράς του ιού και της μόλυνσης άλλων που μπορεί να έχει ως συνέπεια μέχρι και τον θάνατό τους.
Το πράγμα αλλάζει εάν η δικαιολογητική βάση είναι η προστασία του ίδιου του ατόμου (εν προκειμένω, του ηλικιωμένου), το οποίο θεωρείται ότι αδυνατεί να προστατεύσει τον εαυτό του από τον επικείμενο κίνδυνο.
Σύμφωνα με τα λόγια του Τζον Στιούαρτ Μιλ (‘’Περί Ελευθερίας’’,1859): ‘’Ο μοναδικός σκοπός χάριν του οποίου νομιμοποιείται το κράτος να περιορίσει την ελευθερία του ατόμου, παρά την θέληση του τελευταίου, είναι για να αποτρέψει την βλάβη σε άλλα άτομα. Δεν νομιμοποιείται, όμως, το κράτος να περιορίσει την ελευθερία του ατόμου για ‘’το δικό του καλό’’ (σωματικό ή ηθικό).
Δεν δικαιούται να το υποχρεώσει να κάνει ή να μην κάνει κάτι διότι υποτίθεται πως έτσι θα είναι καλύτερα γι’ αυτό ή διότι θα το κάνει ευτυχέστερο ή γιατί, σύμφωνα με κάποιους, έτσι είναι ‘’πιο σωστό’’ ή ‘’πιο σοφό’’. Το άτομο είναι κυρίαρχο πάνω στον εαυτό του, πάνω στο σώμα του και στο μυαλό του’’.
Κατ’ ακολουθίαν, τυχόν παράταση των περιορισμών κυκλοφορίας ειδικά για ηλικιωμένους, δεν θα εξυπηρετούσε την αποφυγή μετάδοσης της μόλυνσης σε άλλους, αλλά θα αποτελούσε μία σαφή εκδήλωση πατερναλισμού προς τους υπερηλίκους, οι οποίοι χρειάζονται προστασία επειδή, δήθεν, αδυνατούν να διαχειριστούν την ελευθερία τους χωρίς να προκαλέσουν κακό στον εαυτό τους.
Η πραγματικότητα, βεβαίως, είναι διαφορετική. Κάθε ενήλικο άτομο που διατηρεί σώας τας φρένας έχει τη δυνατότητα και το δικαίωμα να αποφασίζει για τον τρόπο διαβίωσής του, για την κατανομή του χρόνου του και για τις δραστηριότητες, τις οποίες αναπτύσσει, υπό τον απαράβατο όρο ότι δεν προξενεί βλάβη σε άλλους συνανθρώπους του.
Και η βλάβη αυτή πρέπει να είναι σε αιτιώδη συνάφεια (causa adequata) με την δραστηριότητά του, όπως συμβαίνει π.χ. με τις συνέπειες του καπνίσματος σε κλειστό δημόσιο χώρο, που αποδεδειγμένα βλάπτει τρίτα πρόσωπα.
Αλλιώς, θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε εκ νέου σε κήρυξη ποτοαπαγόρευσης, επειδή οι πότες βλάπτοντας την υγεία τους, επιβαρύνουν εμμέσως το εθνικό σύστημα υγείας …
* Νομικός – Οικονομολόγος