Η καθηγήτρια και πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Υγείας τονίζει ιδιαίτερα τα οικονομικά και υγιεινά πλεονεκτήματα ενός φιλικού προς τον άνθρωπο τρόπου διατροφής.
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
«Φάε μεσογειακά, κέρδισε υγεία» ίσως να ήταν ένα καλό σλόγκαν, από πλευράς εξαγωγικού μάρκετινγκ, για την προώθηση από την εγχώρια βιομηχανία τροφίμων, προϊόντων που συνθέτουν την μεσογειακή διατροφή.
Αυτή για την οποία πριν λίγες ημέρες η καθηγήτρια και πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Υγείας, κυρία Αντωνία Τριχοπούλου, μίλησε σε αμερικανικό τηλεοπτικό κανάλι στην Βοστώνη, δίνοντας σημαντικές πληροφορίες για τις πολύ θετικές επιπτώσεις που έχει στην υγεία η μεσογειακή διατροφή.
Πέρα, όμως, από την υγεία, αυτός ο τρόπος διατροφής στην εποχή μας μπορεί να γίνει και σημαντικός συντελεστής παραγωγής πλούτου, δεδομένου ότι εμπεριέχει, μεταξύ άλλων, και υψηλή άϋλη προστιθέμενη αξία.
«Η παραδοσιακή μεσογειακή δίαιτα», είπε στην συνέντευξή της η κυρία Τριχοπούλου, «χαρακτηρίζεται από αυξημένη πρόσληψη λαχανικών, οσπρίων, φρούτων και δημητριακών (τα οποία στο παρελθόν ήταν κατά κύριο λόγο ανεπεξέργαστα), αυξημένη πρόσληψη ελαιόλαδου αλλά χαμηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών, σχετικά υψηλή πρόσληψη ψαριού, χαμηλή έως μέτρια πρόσληψη γαλακτοκομικών προϊόντων (κυρίως γιαουρτιού και τυριού), χαμηλή πρόσληψη κρέατος και πουλερικών και συχνή αλλά μέτρια πρόσληψη αλκοόλ, κυρίως με την μορφή κρασιού και γενικά κατά την διάρκεια των γευμάτων.
Με άλλα λόγια, πρόκειται για μία δίαιτα πολύ οικεία στον μέσο Έλληνα, αφού στην ουσία είναι η παραδοσιακή διατροφή των παππούδων μας και κανένας μας δεν έχει δυσκολία να βρει τα τρόφιμα που περιλαμβάνονται σε αυτήν. Όσο για τους άλλους λαούς, αυτοί δεν έχουν παρά να αντικαταστήσουν τα λιπίδια που καταναλώνουν με ελαιόλαδο και να αυξήσουν την πρόσληψη λαχανικών και φρούτων».
Αναφερόμενη στο πώς η μεσογειακή διατροφή μπορεί να συνδυαστεί με την μακροζωΐα, η διαπρεπής Ελληνίδα καθηγήτρια είπε: «Οι έρευνες έχουν μεν αποδείξει την ευεργετική επίδραση της μεσογειακής διατροφής στην υγεία και την μακροζωΐα, αλλά δεν αποδίδουν αυτή την δράση σε κάποιο συγκεκριμένο τρόφιμο. Δεν υπάρχει δηλαδή ένα τρόφιμο που κάνει θαύματα, αλλά ο συνδυασμός των τροφίμων που απαρτίζουν την παραδοσιακή ελληνική διατροφή. Ο συνδυασμός αυτός είναι η “συνταγή” για υγιή και μακρά διαβίωση.
Άλλωστε, στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες μεσογειακές χώρες, κάποια από τα παραδοσιακά φαγητά που έχουν ως βασικά τους συστατικά τα λαχανικά και τα χορταρικά –όπως, για παράδειγμα, οι χορτόπιττες αλλά και πολλά άλλα– θεωρείται ότι συμβάλλουν στα επωφελή για τον οργανισμό αποτελέσματα της μεσογειακής δίαιτας. Και βέβαια το ελαιόλαδο αποτελεί τον σημαντικότερο, ίσως, ευεργετικό παράγοντα της μεσογειακής διατροφής».
Στο σημείο αυτό, η κυρία Αντωνία Τριχοπούλου –που το 2003 είχε τιμηθεί για την προσφορά της από τον αείμνηστο πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο– αναφέρθηκε ειδικότερα στο ελαιόλαδο, τονίζοντας: «Το ελαιόλαδο φέρεται να έχει μία σειρά ευεργετικές ιδιότητες, μεταξύ των οποίων η ρύθμιση των επιπέδων λιπιδίων του αίματος και ο έλεγχος της υπέρτασης. Στο ελαιόλαδο μπορεί να αποδοθεί, σε κάποιον βαθμό, η μείωση της θνησιμότητας από τα καρδιαγγειακά νοήματα, καθώς πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι μειώνει την κακή χοληστερίνη, ενώ αυξάνει την καλή, διαθέτει αντιοξειδωτικούς παράγοντες και περιέχει α-λινολενικό οξύ. Επιπλέον, αποτελεί ένα εξαιρετικά εύγεστο συμπλήρωμα που ευνοεί την κατανάλωση πολλών λαχανικών και χορταρικών.
Δεν μπορούμε λ.χ. να φάμε ωμή την μελιτζάνα ή το κολοκυθάκι. Όταν όμως τα μαγειρέψει κανείς με ελαιόλαδο, προσθέσει κι άλλα συστατικά (κρεμμύδι, σκόρδο, κλπ.), τότε προκύπτει ένα φαγητό που περιέχει αντιοξειδωτικές ουσίες, μετάλλα, βιταμίνες, κ.α. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι πρόσφατες μελέτες αποδίδουν στο ελαιόλαδο ακόμη και αντιφλεγμονώδη δράση, παρόμοια με εκείνη φαρμάκων που χορηγούνται για αρθρίτιδες».
Κάνοντας λόγο για την χρήση του ελαιόλαδου στο τηγάνισμα, η κυρία Τριχοπούλου υπογράμμισε ότι δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από αυτόν τον τρόπο τηγανίσματος: «Το ελαιόλαδο αντέχει και διασπάται σε υψηλότερες θερμοκρασίες από το σπορέλαιο. Έχει από την φύση του αντιοξειδωτικές ουσίες, οι οποίες εμποδίζουν την οξείδωσή του. Σε αντιδιαστολή, τα σπορέλαια διασπώνται σε χαμηλότερες θερμοκρασίες.
Γι’ αυτόν τον λόγο, πριν από την εμφιάλωσή τους προστίθενται αντιοξειδωτικές ουσίες (διάφορες πρόσθετες ουσίες) για να παρεμποδίσουν την οξείδωσή τους –να τα καταστήσουν, δηλαδή, ικανά να μπουν στο τηγάνι».
Θα πρέπει τέλος να τονιστεί ότι η πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Υγείας έδωσε έμφαση στην ανάγκη να συνηθίσουν τα παιδιά σε αυτόν τον υγιεινό τρόπο διατροφής, που είναι η μεσογειακή δίαιτα: «Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 παρακολουθούμε τις διατροφικές συνήθειες 30.000 Ελλήνων εθελοντών (συνολικά συμμετέχουν 500.000 Ευρωπαίοι, από 9 χώρες) και την υγεία τους. Κάθε φορά που παρουσιάζουν πρόβλημα, απευθυνόμαστε στον γιατρό τους για να μάς δώσει το ιστορικό.
Διαπιστώσαμε ότι όσοι ακολουθούσαν μεσογειακή διατροφή είχαν 26% χαμηλότερη γενική θνησιμότητα, 30% μικρότερη από καρδιαγγειακά νοσήματα και 24% από καρκίνο. Τα στοιχεία δε αυτά έχουν από κάθε άποψη γίνει αποδεκτά από την διεθνή επιστημονική κοινότητα, γεγονός σημαντικό για την χώρα μας».
Αρκεί, βέβαια, η χώρα μας να τα αξιοποιήσει, θα λέγαμε από την πλευρά μας. Αυτό είναι όμως μέγα ζητούμενο. «Χρειάζεται μακροπρόθεσμο σχέδιο», λέει η Ελληνίδα καθηγήτρια. «Εμάς ([σ.σ. μαζί με τον σύζυγό της, καθηγητή και διευθυντή του Τμήματος Επιδημιολογίας του Χάρβαρντ Δημήτρη Τριχόπουλο, που έφυγε από την ζωή το 2014] μάς πήρε 30 χρόνια να καθιερώσουμε την μεσογειακή διατροφή. Οι πολιτικοί θέλουν να γίνει κάτι τώρα για να εκλεγούν αύριο. Η διοίκηση δεν μπορεί να πάρει αποφάσεις –όλα εξαρτώνται από τους υπουργούς, που αλλάζουν συνέχεια. Οι άλλες χώρες λειτουργούν με σχέδιο.
Όταν μελετήσαμε την φάβα Σαντορίνης, αναλύσαμε και την κάππαρη (γιατί συχνά σερβίρεται με κάππαρη). Διαπιστώσαμε ότι έχει υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικές ουσίες και δημοσιεύσαμε τα αποτελέσματα. Έναν χρόνο μετά έλαβα γράμμα από τον περιφερειάρχη της Σικελίας, που με καλούσε στην Παντελερία, ένα νησάκι που ζει από την κάππαρη, για να μιλήσω. Είχε καλέσει δημοσιογράφους από μεγάλα διεθνή Μέσα και εμπόρους. Στην διατροφή υπάρχει μεγάλη δυνατότητα για κέρδος. Όλοι υποχρεωτικά τρώμε καθημερινά. Όλα είναι θέμα μάρκετινγκ».