Σημαντική καθυστέρηση στην εκτέλεση όλων των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ διαπιστώνει μελέτη της διαΝΕΟσις με θέμα: «ΕΣΠΑ – Ένα εν μέρει ανεκμετάλλευτο αναπτυξιακό κοινοτικό εργαλείο» .
Όπως τεκμηριώνει η μελέτη, κοινοτικά κονδύλια ύψους 13,2 δισ. ευρώ παραμένουν ανεκμετάλλευτα από την Ελλάδα. Αυτοί οι πόροι προέρχονται από το ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020 το οποίο αν και έχει μια απορρόφησή που κινείται στο 91%, η εκτέλεσή του όμως είναι μόλις στο 40,3%. Πιο απλά η Ελλάδα έχει απορροφήσει 23,8 δισ. ευρώ, αλλά τα 13,2 δισ. ευρώ εξ αυτών δεν έχουν πάει στην αγορά, αναφέρει το protothema.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στο αντίστοιχο χρονικό σημείο του πρώτου ΕΣΠΑ, τρία έτη πριν από την τελική του λήξη, το 2012, η εκτέλεση βρισκόταν σε σαφώς καλύτερο επίπεδο (περίπου στο 49%).
Η καθυστέρηση αυτή οφείλεται αφενός στην ένταξη κάποιων έργων με πολύ μεγάλη αισιοδοξία ως προς τον χρόνο ολοκλήρωσής τους (όπως η τέταρτη γραμμή του μετρό της Αθήνας), και αφετέρου στην απρόσμενα αργή υλοποίηση κάποιων άλλων παρεμβάσεων.
Κατά συνέπεια, ένα πολύ μεγάλο μέρος των κονδυλίων του ΕΣΠΑ, περίπου €13,2 δισ., λιμνάζει στα δημόσια ταμεία, τα οποία δεν μπορούν να το διαθέσουν στην οικονομία πριν από την υλοποίηση των σχετικών προγραμμάτων. Η κατάσταση θα ήταν πολύ χειρότερη, εάν δεν εντάσσονταν στο ΕΣΠΑ επιπλέον προγράμματα, λόγω του κορωνοϊού, με σχετική ευκολία στην απορρόφηση και την εκτέλεση, όπως το Ταμείο Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων COVID-19.
Ποιες είναι, όμως, οι κύριες δυσλειτουργίες του ΕΣΠΑ που δεν επιτρέπουν τη βέλτιστη αξιοποίηση των χρηματοδοτικών πόρων; Ποιες είναι οι κυριότερες αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν ώστε να αντιμετωπιστούν οι αδυναμίες αυτές στις επόμενες προγραμματικές περιόδους;
Έλλειψη στρατηγικού στόχου και μεγάλος κατακερματισμός
Σύμφωνα με τη διαΝΕΟσις η αναποτελεσματικότητα του συστήματος οφείλεται στο ότι χαρακτηριστικό πρόβλημα για κάθε έργο ή δράση του ΕΣΠΑ είναι η εξαιρετικά απαιτητική και εκτεταμένη εγγενής γραφειοκρατία που απαιτείται ήδη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η γραφειοκρατία αυτή συνεπάγεται ένα κόστος για τον δικαιούχο, το οποίο δεν εξαρτάται ιδιαίτερα από το μέγεθος της επιδότησης.
Δεν είναι τυχαίο πως έχει δημιουργηθεί μια αγορά χιλιάδων ειδικών τεχνικών γραφείων και συμβούλων για την ένταξη επιχειρήσεων στο ΕΣΠΑ.
Η διαΝΕΟσις εντοπίζει στις αδυναμίες του ΕΣΠΑ τον πολύ μεγάλο κατακερματισμό του σε πολλά μικρά έργα και σε πολλούς δικαιούχους, κάτι που αυξάνει τις δυσχέρειες και τον όγκο των διαγωνιστικών και ελεγκτικών διαδικασιών, αλλά και δημιουργεί συνθήκες επώασης αδιαφάνειας και διαφθοράς.
Έτσι, αν και υπάρχουν προσδοκίες πως από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 θα χρηματοδοτηθεί ο εκσυγχρονισμός του παραγωγικού εξοπλισμού και η δημιουργία νέων καινοτόμων και τεχνολογικά προηγμένων προϊόντων και υπηρεσιών, εάν δεν διορθωθούν τα κακώς κείμενα θα μιλάμε ξανά για χαμένες ευκαιρίες.