Σκέψεις και προτάσεις για ένα ευρωπαϊκό public management προσαρμοσμένο στα ελληνικά δεδομένα
Η έννοια της τεχνοδομής στην ιδιωτική επιχείρηση έχει ως σκοπό τη δημιουργία και τη μεγιστοποίηση του κέρδους, τη διανομή μερισμάτων στους μετόχους, τη διεύρυνση της αγοράς του προϊόντος, τη δημιουργία νέων αγορών, την εξεύρεση χρηματοδοτικών πόρων,την αναβάθμιση του κύρους της επιχείρησης, την αποφυγή σπατάλης οικονομικών πόρων με την άσκηση αποτελεσματικού προγραμματισμού και την ελαχιστοποίηση της πιθανότητας εμφανίσεως ζημιών.
Του Βασίλειου Κέφη*
Η τεχνοδομή στη δημόσια επιχείρηση δεν σκοπεύει, αν και δεν το αποκλείει, στην επιδίωξη κέρδους, κάτι το οποίο προσδιορίζεται από το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της.
Η τεχνοδομή της δημόσιας επιχείρησης αποβλέπει στην ελαχιστοποίηση του κόστους (πρώτες ύλες, ενοίκια, φόροι, υλικά συντήρησης, επισκευές), στην παροχή του προϊόντος με χαμηλή τιμή πώλησης επ’ ωφελεία των καταναλωτών (σε περιπτώσεις αύξησης των τιμών πρέπει να προβλέπεται ότι ο ρυθμός αύξησης δε θα ξεπερνά τον προβλεπόμενο ρυθμό αύξησης του γενικού επιπέδου των τιμών), στην αύξηση των αμοιβών των συντελεστών παραγωγής (μισθοί), στη δημιουργία κοινωνικού πλεονάσματος και στην ορθολογική παροχή αγαθών/υπηρεσιών προς τους πολίτες/καταναλωτές.
Η αυτονομία της τεχνοδομής από την κρατική εξουσία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίλυση ζητημάτων χαμηλής προτεραιότητας και θεμάτων υψηλής προτεραιότητας. Εάν λάβουμε υπ’ όψιν ότι οι επιτροπές που λειτουργούν και διαδραματίζουν ρόλο συμβούλου των διοικήσεων των δημοσίων επιχειρήσεων στη χώρα μας, αποτελούν τεχνοδομή (αν και ο ρόλος τους είναι περισσότερο συμβουλευτικός και όχι εκτελεστικός όπως απαιτεί ο ορισμός της τεχνοδομής), τότε συμπεραίνουμε ότι ο θεσμός αυτός έχει ευρεία εφαρμογή.
Η έλλειψη αυτονομίας οδηγεί στην πλημμελή άσκηση των καθηκόντων της τεχνοδομής και εν κατακλείδι στη χαμηλή παραγωγικότητα και αποδοτικότητα. Η αυτονομία της τεχνοδομής και κατ’ επέκτασιν της διοίκησης είναι στοιχείο απαραίτητο για την αποδοτική λειτουργία της επιχείρησης.
Οι προαναφερθείσες διαπιστώσεις κινούνται στα όρια μιας ακαδημαϊκής προσέγγισης. Χρειάζονται συγκεκριμένες προτάσεις που να θέτουν τις βάσεις μιας σύγχρονης Δημόσιας Διοίκησης και ενός ευρωπαϊκού, προσαρμοσμένου στα ελληνικά δεδομένα, public management.
Προτείνουμε τις εξής:
Μερική αποδέσμευση των Δημοσίων Επιχειρήσεων και Οργανισμών από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του κράτους. Οριοθέτηση και ενίσχυση της επιχειρηματικής αυτοτέλειας: Ο επιχειρηματικός σχεδιασμός, η ανθρωποκεντρική διοίκηση, η τιμολογιακή πολιτική με κριτήρια κοινωνικά και αναπτυξιακά και η απόλυτη διαφάνεια και αξιοκρατία στην πολιτική προμηθειών και στις αναθέσεις έργων συντελούν στην επιχειρηματική «αυτονομία».
Οικοδόμηση πνεύματος συνεργασίας και εμπιστοσύνης μεταξύ των εργαζομένων. Υιοθέτηση των απόψεων του Schein σχετικά με την κουλτούρα της επιχείρησης για την καταπολέμηση των τριβών μεταξύ των στελεχών των δημόσιων επιχειρήσεων και έλεγχος της αποτελεσματικότητας του μάνατζμεντ μέσω της εξασφάλισης ήπιου εσωτερικού περιβάλλοντος και προσαρμογής στις επιδράσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος: Η δημιουργία των winningteams απαιτεί αποτελεσματική δράση των στελεχών υπό οποιεσδήποτε συνθήκες του εσωτερικού ή του εξωτερικού περιβάλλοντος μέσω οικοδόμησης πνεύματος συνεργασίας και εμπιστοσύνης με παράλληλη γνώση και σεβασμό της κουλτούρας του δημόσιου οργανισμού, ώστε να γίνουν αποτελεσματικότερες οι ενέργειές τους.
Καταπολέμηση της μερικής άγνοιας και ασάφειας μεταξύ των στελεχών για τα τεκταινόμενα στη δημόσια επιχείρηση: Είναι επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας ενός αξιόπιστου συστήματος πληροφόρησης αν αναλογιστούμε τους δεσμούς που υπάρχουν ανάμεσα σε ένα αξιόπιστο σύστημα πληροφόρησης και την αποτελεσματικότητα του μάνατζμεντ.
Δημιουργία ενός δίκαιου, με βάση τη τρέχουσα οικονομική κατάσταση της χώρας, συστήματος αμοιβών των διοικητικών στελεχών: Για την εξάλειψη των διαφοροποιήσεων και κοινωνικών ανισοτήτων προτείνεται η δημιουργία ενός εθνικού συστήματος αμοιβών, το οποίο θα αναπροσαρμόζεται με βάση την επίτευξη των στρατηγικών στόχων της επιχείρησης και την πορεία της εθνικής οικονομίας.
Βελτίωση των σχέσεων και οικοδόμηση πνεύματος εμπιστοσύνης των δημόσιων επιχειρήσεων με τους επενδυτικούς φορείς και σύσταση φορέα υποβοήθησης των επενδυτών του εξωτερικού. Δημιουργία «Ομάδων εργασίας» και «Κύκλων ποιότητας»: Προτείνεται η δημιουργία σε κάθε δημόσια επιχείρηση ή οργανισμό ενός φορέα με τεχνική και εκπαιδευτική υποδομή για την υποβοήθηση των επενδυτών και η ενεργός λειτουργία «Κύκλων Ποιότητας».
Εκπόνηση επιχειρηματικού προγράμματος: Υψίστης σημασίας είναι η εκπόνηση ενός σαφούς, ορθολογικά και επιστημονικά δομημένου επιχειρηματικoύ προγράμματος (businessplan) που πρέπει να καθορίζει με σαφήνεια και πληρότητα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η δημόσια επιχείρηση, τους αντικειμενικούς σκοπούς που πρέπει να επιτευχθούν, τα μέσα για την πραγματοποίηση των γενικών επιδιώξεων, τις ενέργειες στρατηγικής σημασίας, το πλαίσιο συνεργασίας κράτους – διοίκησης – εργαζομένων -πολιτών.
Εκπόνηση προγραμμάτων για τη συνεχή εκπαίδευση/επιμόρφωση των διοικητικών στελεχών των δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών και παρακολούθηση σεμιναρίων σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων επιμόρφωσης (management games, simulation, casestudies): Αναφερθήκαμε ανωτέρω σε έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες εξορθολογισμού του μάνατζμεντ και επιδίωξης της ποιότητας. Αυτός δεν είναι άλλος από τη διά βίου εκπαίδευση (life-longlearning) η οποία αναπροσαρμόζεται και βελτιώνεται ανάλογα με τις μεταβολές του εξωτερικού περιβάλλοντος και τις ανάγκες του οργανισμού.
Αξιοποίηση της διεθνούς κεφαλαιαγοράς: Η ορθολογική διαχείριση των πόρων της διεθνούς κεφαλαιαγοράς (ειδικότερα όταν οι όροι δανεισμού επιστρέψουν στην κανονικότητα), σημαίνει άντληση κεφαλαίων από το ευρύ αποταμιευτικό κοινό ή από ξένους επενδυτές με όρους ευνοϊκότερους από τον τραπεζικό δανεισμό.
Ενίσχυση του ανταγωνισμού και της αποτελεσματικότητας των επιχειρήσεων του δημοσίου με τη συγχώνευση συμπληρωματικών ή ομοεϊδών μονάδων και την κατάργηση των ανενεργών: Χρειάζεται ενδελεχής, εις βάθος μελέτη ενός τέτοιου εγχειρήματος καθώς και λεπτοί χειρισμοί ώστε να μη χαθεί καμμία θέση εργασίας, αλλά αντιθέτως να αξιοποιηθούν οι εργαζόμενοι σε θέσεις που απαιτούν εμπειρία, γνώσεις και υψηλή επίγνωση του καθήκοντος.
Συμπερασματικά, η διοίκηση είναι η σημαντικότερη δραστηριότητα ενός φορέα (δημόσιου ή ιδιωτικού). Αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο προγραμματίζονται, οργανώνονται και συντονίζονται οι διαθέσιμοι πόροι και τα μέσα προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι σκοποί – στόχοι σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Ας γίνει έτσι και με το public management!
*Ο Βασίλειος Ν. Κέφης είναι καθηγητής του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών