Η προσπάθεια κάθε ατομικής ή συλλογικής οντότητας είναι να κάνει τα σωστά πράγματα με σωστό τρόπο (be both effective and efficient), τόσο σε βραχυπρόθεσμο όσο και σε μεσομακροπρόθεσμο χρονικό διάστημα.
Η διάσταση του χρόνου είναι κρίσιμη. Η σπατάλη πόρων σήμερα μπορεί να δημιουργεί αίσθημα (προσωρινής) ευφορίας, σε βάρος, όμως, των μελλοντικών δυνατοτήτων να διατηρήσουμε ή και να αυξήσουμε την ευφορία αυτή στο μέλλον.
Του Κώστα Χριστίδη*
Αντιστρόφως, η υπερβολική συμπίεση των δαπανών στο παρόν (π.χ. αποφυγή εξόδων συντήρησης αυτοκινήτου) μπορεί να προκαλέσει δυσανάλογες ζημιές (καταστροφή της μηχανής του οχήματος) στο κοντινό μέλλον.
Το κάθε άτομο και – πολύ σπουδαιότερο – κάθε ηγέτης πρέπει να σταθμίσει
ορθά τα δεδομένα και να πάρει έγκαιρα τις σωστές αποφάσεις. Αυτό πράττει σε γενικές γραμμές η ελληνική κυβέρνηση στην παρούσα πανδημία του κορωνοϊού. Ορθώς τίθεται η υγεία και η ανθρώπινη ζωή στην κορυφή των προστατευτέων αγαθών, διότι άνευ αυτών ουδέν άλλο υφίσταται. Ωστόσο και αυτός ο κανόνας έχει τις εξαιρέσεις του.
Εάν οι πρόγονοί μας, το 1821, έβαζαν την ζωή τους πάνω από την ελευθερία, δεν θα είχε επιτευχθεί τελικά η εθνική απελευθέρωση. Υπό τις παρούσες συνθήκες ο συναγερμός του εθνικού συστήματος υγείας, η αποφυγή συναθροίσεων και οι περιορισμοί στην κίνηση ήταν μέτρα αναγκαία. Είναι σημαντικό ότι υλοποιούνται αποτελεσματικά, χωρίς κατ’ ουσία να έχει αλλάξει η κρατική μηχανή, χάρη στην ύπαρξη ικανής και αποφασιστικής ηγεσίας. Εδώ αναδεικνύεται και η αξία της αριστείας.
Οι ικανοί άνθρωποι στην πολιτική ηγεσία, στο κυβερνητικό επιτελείο, στην υγειονομική διαχείριση, στην προστασία του πολίτη, στην ψηφιακή διακυβέρνηση δημιουργούν την εντύπωση ότι γίνεται το καλύτερο δυνατόν. Ανατριχιάζει κανείς αναλογιζόμενος τι θα είχε συμβεί εάν η πρωτοφανής υγειονομική κρίση αντιμετωπιζόταν με τρόπο ανάλογο π.χ. της πυρκαγιάς στο Μάτι, το 2018.
Το αγωνιώδες ερώτημα αφορά στην διάρκεια της κρίσης και στην αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της. ‘’Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γενόμενα, τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί’’. Μερικές σκέψεις, πάντως, είναι χρήσιμες. Πολλοί διαβλέπουν υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης και ενδυνάμωση του εθνικού κράτους. Πρόκειται για λανθασμένη, κατά την γνώμη μου, προσέγγιση.
Σε υγειονομικό επίπεδο, οι δυνάμεις αντιμετώπισης των ιών χρειάζονται περισσότερη, όχι λιγότερη παγκοσμιοποίηση. Το 2015, ο Μπιλ Γκέιτς με εντυπωσιακή προβλεπτικότητα είχε δηλώσει ότι ‘’ … τις επόμενες δεκαετίες δεν θα σκοτώνουν οι ρουκέτες, αλλά τα μικρόβια … έχουμε επενδύσει ελάχιστα σε ένα σύστημα που σταματά μία επιδημία’’ και πρότεινε την δημιουργία μίας κινητής ομάδας που να μπορεί να παραταχθεί πολύ γρήγορα υπό την καθοδήγηση ενός γενικού, παγκόσμιου συστήματος υγείας.
Όπως οι ιοί δεν γνωρίζουν σύνορα, έτσι και τα εμβόλια αντιμετώπισής τους μπορεί να προέλθουν από τις έρευνες ιδιωτικών φαρμακευτικών εταιριών ή δημόσιων εργαστηρίων στην Γερμανία, στις ΗΠΑ, στην Κίνα ή αλλού.
Στο θέμα αυτό, όπως και σε εκείνο της κλιματικής αλλαγής, της μόλυνσης του περιβάλλοντος αλλά και της οικονομικής αλληλεξάρτησης σύνορα δεν υπάρχουν (ή μειώνεται η σημασία των υπαρχόντων).
Κάποιες αποφάσεις είναι αναγκαίο να λαμβάνονται σε παγκόσμιο επίπεδο, άλλες σε εθνικό, άλλες σε τοπικό και άλλες σε ιδιωτικό. Χρειάζονται πολλές προσπάθειες και αυξημένη ευθυκρισία για να διακρίνουμε σωστά μεταξύ αυτών.
* Νομικός – Οικονομολόγος