Η άτυπη συνάντηση του Έλληνα προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνέπεσε με μία κρίσιμη καμπή της κατάστασης στην γειτονική μας χώρα…
Του Άγγελου Συρίγου*
Χάρηκε η Τουρκία μετά την αμερικανική επίθεση κατά της Συρίας με πυραύλους. Δεν έδειξε όμως τον ίδιο ενθουσιασμό και η όψιμη σύμμαχός της Ρωσία. Αμέσως μετά, κυκλοφόρησαν πληροφορίες ότι η Τουρκία επανέρχεται στην παλαιά της θέση περί απομακρύνσεως του προέδρου Άσαντ από την εξουσία. Μια τέτοια εξέλιξη θα την φέρει ξανά σε τροχιά σύγκρουσης με την Ρωσία. Τα πράγματα ήσαν διαφορετικά μία μόλις εβδομάδα νωρίτερα.
Τότε οι Τούρκοι ήσαν χολωμένοι με τις ΗΠΑ. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών είχε στην ουσία απορρίψει τα αιτήματά τους να παραμεριστούν οι Κούρδοι της Συρίας και στην θέση τους να δράσει κατά του Ισλαμικού Κράτους ο τουρκικός στρατός.
Ούτε παντρεύεσαι, ούτε αλλάζεις συμμάχους ανά εβδομάδα. Αυτές οι σχέσεις χτίζονται σε βάθος χρόνου. Η στάση της Τουρκίας έναντι των ΗΠΑ και της Ρωσίας δείχνει τον ζόφο που βιώνει η εξωτερική πολιτική της γείτονος χώρας. Η πλέον χαρακτηριστική φωτογραφική αποτύπωση αυτού του αδιεξόδου ήταν η παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ και της Ρωσίας με αναπεπταμένες τις σημαίες τους στην πόλη Μανμπίτζ (αρχαία Ιεράπολη Συρίας) στις αρχές Μαρτίου.
Λίγες ημέρες πιο πριν, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών είχε ανακοινώσει την πρόθεση της χώρας του να καταλάβει το Μανμπίτζ για να απομακρύνει την κουρδική πολιτοφυλακή. Αμερικανοί και Ρώσοι μπήκαν ανάμεσα στον τουρκικό στρατό και τους Κούρδους ως ασπίδα προστασίας για τους τελευταίους.
Το μάλλον θετικό υπέρ του Ερντογάν αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν πρόκειται να αλλάξει αυτή την κατάσταση. Η Τουρκία βρίσκεται αντικειμενικά σε δεινή θέση και αυτό οφείλεται κυρίως στον ηγέτη της. Στο εσωτερικό της χώρας μαίνεται ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος με τους Κούρδους. Ήταν αποτέλεσμα της επιλογής Ερντογάν το καλοκαίρι του 2015 να προκηρύξει νέες εκλογές προκειμένου να επιτύχει καλύτερο αποτέλεσμα για το κόμμα του, που θα τού επέτρεπε να αλλάξει το πολιτικό σύστημα της χώρας.
Το Ισραήλ ακόμη δεν έχει συνέλθει από την διάρρηξη της στρατηγικής σχέσης του με την Τουρκία τον Μάιο του 2010, όταν ο Ερντογάν επέλεξε να χρηματοδοτήσει τον στολίσκο που με ναυαρχίδα το πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» θα έσπαγε τον αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας. Οι σχέσεις της Τουρκίας με Συρία και Αίγυπτο είναι τραγικές. Οφείλονται στην επιλογή Ερντογάν να βοηθήσει μέσω των Αραβικών Ανοίξεων μουσουλμανικές σουνιτικές αδελφότητες να ανέλθουν σε αυτά τα δύο κράτη στην εξουσία.
Το αποτέλεσμα είναι ότι η Τουρκία μετατράπηκε σε παράρτημα της συριακής κρίσεως. Είναι σήμερα η χώρα με τους περισσότερους πρόσφυγες παγκοσμίως. Οι επισήμως καταγεγραμμένοι Σύριοι ανέρχονται σε 3.000.000. Δίπλα σε αυτούς πρέπει να ζουν έως 1.000.000 πρόσφυγες και μετανάστες από διάφορες χώρες. Ένα δεύτερο πρόβλημα είναι ότι η από κοινού υποστήριξη του Ισλαμικού Κράτους, από Τουρκία, Σαουδική Αραβία και κράτη του Κόλπου, έχει μεταφέρει τις ακρότητες των φανατικών ισλαμιστών στις μεγάλες τουρκικές πόλεις.
Το χειρότερο από όλα είναι ότι οι Κούρδοι της Συρίας ελέγχουν περίπου το 25% του εδάφους της χώρας τους, δίπλα ακριβώς στα σύνορα με την Τουρκία. Εν αντιθέσει προς τους Κούρδους του Ιράκ, που τα έχουν βρει με την Τουρκία, οι Κούρδοι της Συρίας ελέγχονται πλήρως και καθοδηγούνται από τον Οτσαλάν και το PKK.
Μετά το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, μόνη λύση για τον Ερντογάν είναι να προσπαθήσει να βρει διαύλους επικοινωνίας με τους Κούρδους. Θα αναλύσει σωστά την κατάσταση; Αμφίβολο, καθότι οι άνθρωποι με τους οποίους οδήγησε το ισλαμικό κόμμα στην εξουσία έχουν όλοι απομακρυνθεί. Στην θέση τους βρίσκονται μέλη της ευρύτερης οικογένειάς του ή αυλοκόλακες που τούς τραβά η οσμή του χρήματος.
Κατά τα λοιπά, η Τουρκία θα συνεχίσει να κατρακυλά προς μια κατάσταση σουνιτικού Ιράν. Αυτό δεν είναι καλό για την Ελλάδα.
* Αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο