Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) γίνεται πλέον 80 χρονών.
Ήταν 27 Δεκεμβρίου 1945, όταν δημοσιευόταν στην Ουάσιγκτον η πράξη ίδρυσής του (ΦΕΚ 315 και Αναγκαστικός Νόμος 766 της αμερικανικής κυβέρνησης), σηματοδοτώντας την έναρξη λειτουργίας ενός από τους πιο αμφιλεγόμενους διεθνείς οργανισμούς της σύγχρονης ιστορίας.
Είχε προηγηθεί η Διεθνής Νομισματική και Χρηματοδοτική Διάσκεψη του Bretton Woods στο New Hampshire των ΗΠΑ (1–22 Ιουλίου 1944), ενάμιση χρόνο νωρίτερα.
Η Διάσκεψη του Bretton Woods
Η Διάσκεψη οργανώθηκε από τον τότε πρόεδρο Φραγκλίνο Ρούσβελτ, με στόχο τη δημιουργία ενός διεθνούς οικονομικού συστήματος που θα προστάτευε τις χώρες από τις καταστροφικές συνέπειες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της Μεγάλης Ύφεσης του 1929, διευκολύνοντας την αναπτυξιακή τους πορεία.
Πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Mount Washington, με 730 αντιπροσώπους από 44 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Σοβιετικής Ένωσης.
Την Ελλάδα –υπό γερμανική κατοχή τότε– εκπροσώπησε ο Κυριάκος Βαρβαρέσος, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, με τη συμμετοχή του νεαρού οικονομολόγου Ανδρέα Γ. Παπανδρέου.
Ο απολογισμός των 80 ετών
Στα 80 χρόνια λειτουργίας του, ο απολογισμός του ΔΝΤ δεν θεωρείται ιδιαίτερα θετικός.
Αν και τα μέλη αυξήθηκαν από 29 σε 191 χώρες, καλύπτοντας το 99,5% της παγκόσμιας οικονομίας, τα success stories είναι δυσανάλογα λιγότερα από τις αποτυχίες.
Κορυφαία παραδείγματα:
Αργεντινή, Ρωσία, Ελλάδα.
Αλλαγή ρόλου και κατεύθυνσης
Στα πρώτα 36 χρόνια, το ΔΝΤ επέβλεπε το σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών Bretton Woods, ενισχύοντας την ανάπτυξη και παρέχοντας κεφάλαια για επενδύσεις και ισοζύγια πληρωμών.
Μετά την κατάρρευση του συστήματος το 1971 και ιδίως από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, το ΔΝΤ μετασχηματίστηκε ριζικά, υιοθετώντας πολιτικές διαρθρωτικής προσαρμογής και φιλελεύθερης αγοράς, χωρίς επίσημη αναθεώρηση του καταστατικού του.
Η στροφή αυτή έφερε τη σφραγίδα της κυβέρνησης Ρόναλντ Ρίγκαν και των στελεχών της (Μπέικερ, Μάλφορντ, Νταλάρα).
Το μείγμα πολιτικών του ΔΝΤ
Τα προγράμματα προσαρμογής συνδύαζαν, κατά περίπτωση:
-
Σκληρή λιτότητα (περικοπές δαπανών / αύξηση φόρων)
-
Υποτίμηση νομισμάτων
-
Απελευθέρωση εμπορίου
-
Ιδιωτικοποιήσεις
-
Κατάργηση επιδοτήσεων και ελέγχων τιμών
-
Ενίσχυση δικαιωμάτων ξένων επενδυτών
-
Εστίαση στις εξαγωγές και την εξόρυξη πόρων
Οι πολιτικές αυτές συχνά επιδείνωναν τις κρίσεις, προκαλώντας κοινωνικές αναταραχές, ύφεση και εκτίναξη της ανεργίας.
Οι ηχηρές αποτυχίες
Χαρακτηριστικές περιπτώσεις:
-
Ασιατική κρίση (1997–98): Ταϊλάνδη, Ινδονησία, Κορέα
-
Αργεντινή: 23 προσφυγές στο ΔΝΤ, χωρίς βιώσιμη λύση
-
Ρωσία (1998): Τα κεφάλαια κατέληξαν στην ολιγαρχία, όπως κατήγγειλε ο Τζόζεφ Στίγκλιτς
-
Ελλάδα (2010): βαθιά ύφεση, κοινωνική διάλυση
Διεθνής κριτική
Το περιοδικό Foreign Policy χαρακτηρίζει το ΔΝΤ:
«Επικεφαλής του καρτέλ των πιστωτών», με πιστωτική ισχύ άνω του 1 τρισ. δολαρίων.
Τους τελευταίους 12 μήνες κατέγραψε κέρδη-ρεκόρ 6,8 δισ. δολαρίων, ενώ 86 χώρες του οφείλουν συνολικά 119,5 δισ. δολάρια.
Πρωταθλήτρια οφειλέτης: Αργεντινή (41,8 δισ.).
Η Ελλάδα και το ΔΝΤ
Στην Ελλάδα, το πιο μισητό πρόσωπο της τελευταίας 15ετίας ήταν ο Πολ Τόμσεν, αρχιτέκτονας της σκληρότερης εκδοχής λιτότητας.
Το ίδιο το ΔΝΤ αργότερα παραδέχθηκε ότι υποτίμησε το βάθος της ύφεσης και υπερεκτίμησε τη βιωσιμότητα του χρέους.
Η στάση αυτή τροφοδότησε τον λαϊκισμό και οδήγησε τη χώρα σε νέους κινδύνους.
Η στροφή 180 μοιρών
Σήμερα, το ΔΝΤ αναγνωρίζει την Ελλάδα ως πρότυπο προσαρμογής:
-
Ανάπτυξη 2% το 2025–2026
-
Ανεργία 8,4% το 2026
-
Μείωση δημόσιου χρέους
-
Πλήρης αποπληρωμή του ΔΝΤ
Την ίδια στιγμή, προβλέπει εκρηκτική αύξηση του ευρωπαϊκού χρέους έως το 2040.
Η δομή του ΔΝΤ
-
Διοικητικό Συμβούλιο: όλα τα κράτη-μέλη
-
Εκτελεστικό Συμβούλιο: 25 μέλη
-
Προσωπικό: ~4.000 άτομα από 180 χώρες
Η σημερινή επικεφαλής είναι η Κρυσταλλίνα Γκεοργκίεβα, στη δεύτερη θητεία της (από 1/10/2024).
Μερίδια και ψήφοι
-
ΗΠΑ: 16,49% (κυρίαρχος ρόλος)
-
Ελλάδα: 0,51% (25.754 ψήφοι)