Η Κυβέρνηση, ελλείψει Αντιπολίτευσης, κλονίζεται από την «αντιπολίτευση των γεγονότων». Το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών και το σκάνδαλο των ευρωπαϊκών αγροτικών επιδοτήσεων από τον αμαρτωλό ΟΠΕΚΕΠΕ εφάπτονται και τέμνονται. Κοινό σημείο το ρουσφέτι.
Του Βασίλη Κοντογιαννόπουλου
Ο ρουσφετολογικός διορισμός ενός ακατάλληλου σταθμάρχη. Η ρουσφετολογική διασπάθιση των ευρωπαϊκών πόρων.
Η ρίζα
Η κοινή γνώμη δεν αιφνιδιάστηκε από τις αποκαλύψεις της Ευρωπαίας Εισαγγελέως. Είναι πεπεισμένη ότι το ρουσφέτι αποτελεί συστατικό στοιχείο της ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας, διαχρονικά και διακομματικά.
Κυβέρνηση και Αντιπολίτευση, αντί να συγκρουστούν με τη ρίζα των πολιτικών παθογενειών και να ομονοήσουν για την από κοινού εκρίζωσή της, συγκρούονται μεταξύ τους και με την πραγματικότητα.
Η πραγματικότητα
Η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας διόρισε ως σταθμάρχη έναν αχθοφόρο του Υπουργείου Παιδείας. Η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ είχε διορίσει, προηγουμένως, ως Πρόεδρο της Ρ.Α.Σ., υπεύθυνης αρχής για την ασφάλεια των τρένων, μιαν υπάλληλο του ΕΦΚΑ (ΙΚΑ). Παραλείπω τις εκατοντάδες χιλιάδες διορισμών από τις Κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ πριν από τη χρεοκοπία. Θυμίζω ότι εν μέσω χρεοκοπίας η Συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ είχε καθιερώσει, για την κατανομή των ρουσφετιών, το σύστημα 4-2-1. Ακολούθησε ανάλογη κατανομή μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Γενεσιουργός αιτία
Γενεσιουργός αιτία του ρουσφετιού και των πελατειακών σχέσεων είναι:
Πρώτον, ο σταυρός προτίμησης. Διαχρονικά, από την καθιέρωσή του, ο σταυρός λειτούργησε ως αντικείμενο συναλλαγής μεταξύ ψηφοφόρων και πολιτευομένων. Αλλοίωσε τον χαρακτήρα της εκλογικής αναμέτρησης. Από πολιτική, μεταξύ αντίπαλων κομμάτων, τη μετέτρεψε σε προσωπική μεταξύ εσωκομματικών αντιπάλων.
Δεύτερον, η υιοθέτηση από όλα τα κόμματα της Μεταπολίτευσης, περιλαμβανομένης και της ΝΔ, του οργανωτικού μοντέλου του ΚΚΕ: Οργανώσεις βάσης (ΚΟΒΕΣ), Κλαδικές, Κεντρικές Επιτροπές κλπ. Ανεπάγγελτα επαγγελματικά κομματικά στελέχη, μέσω του κομματικού ακτιβισμού, αναρριχώνται σε ηγετικές θέσεις, μετέχουν στη δημόσια ζωή, ενδεχομένως και στην Κυβέρνηση. Η ένταξη στην κομματική οργάνωση έγινε επάγγελμα. Στόχος η συμμετοχή στη νομή της εξουσίας. Οι “Γκρούεζες” απέκτησαν οργανωτική δομή και πολλαπλάσια δύναμη. Ο πελατειασμός εκτοξεύτηκε. Οι οργανωμένοι στα κόμματα λειτούργησαν όπως οι οργανωμένοι στα γήπεδα.
Έδιωξαν τους πολίτες από την πολιτική και τους φιλάθλους από τα γήπεδα.
Ομφάλιος λώρος
«Αναλαμβάνω το βάρος της ευθύνης στο όνομα όλων όσοι κυβέρνησαν και δεν άλλαξαν το κράτος που έπρεπε να αλλάξει…”, δήλωσε ο Πρωθυπουργός, μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου ΟΠΕΚΕΠΕ. Η δήλωση είναι διπλά εσφαλμένη. Έπειτα από έξι χρόνια διακυβέρνησης από τον ίδιο, όφειλε να χρησιμοποιήσει τον πρώτο και όχι τον τρίτο πληθυντικό. Δεύτερον, το πολιτικο-κομματικό σύστημα είναι αυτό που διάβρωσε και διέφθειρε τις δομές του κράτους. Κι αν αυτό δεν αλλάξει τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει.
Η ώσμωση βαθέως κράτους και βαθέως κόμματος, μέσω του κομματικού συνδικαλισμού, οδήγησε στις παθογένειες που προσβάλλουν τους πολίτες και καθηλώνουν τη χώρα. Η χρεοκοπία όλων των ΔΕΚΟ και κρατικών ή κρατικοποιημένων εταιρειών (ναυπηγεία) και η παράδοση τους στην ιδιωτική πρωτοβουλία είναι το αποτέλεσμα της ασύδοτης δράσης των κομματικών συνδικαλιστών. Σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν σημειώθηκε παρόμοιο φαινόμενο.
Βήματα εξυγίανσης έχουν γίνει όπως ο ΑΣΕΠ και η ψηφιοποίηση κρατικών λειτουργιών. Οι παθογένειες όμως δεν πρόκειται να εξαλειφθούν αν δεν κοπεί ο ομφάλιος λώρος που συνδέει Κράτος και κομματικό σύστημα. Η “αντιπολίτευση των γεγονότων” που φθείρει την Κυβέρνηση, επιφυλάσσει και νέες απογοητεύσεις.
Δέσμευση
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ως υποψήφιος αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας, είχε αναγνωρίσει το πρόβλημα και είχε δεσμευτεί “με εμένα Πρόεδρο, ΔΑΚΕ δε θα υπάρχει”. Η ΔΑΚΕ ζει και βασιλεύει και την αξιολόγηση αντιπαλεύει. Πλάι στους τεχνοκράτες του επιτελικού κράτους συνυπάρχουν κομματικοί επαγγελματίες που υπηρετούν την κομματική πελατεία. Το ρουσφέτι του σταθμάρχη που κόντεψε να ρίξει την Κυβέρνηση δεν συνέτισε. Πρόεδρος του ΕΟΔΑΣΑΠ διορίστηκε πάλι με κομματικά κριτήρια, για να υποχρεωθεί σε παραίτηση, αφού εξέθεσε την Κυβέρνηση με το πόρισμα που συνέταξε.
Δεν ασκώ κριτική για να ενοχλήσω ούτε να μηδενίσω. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι ο Κυρ. Μητσοτάκης διαθέτει τις προϋποθέσεις για να κάνει πράξη τη δέσμευσή του την επομένη του δυστυχήματος των Τεμπών: “Είμαι στην πολιτική για να αλλάξω αυτή την παλαιά Ελλάδα που μας πληγώνει…”. Σε αυτό πίστεψαν οι πολίτες και του έδωσαν 41%. Έπειτα από ένα χρόνο, στις ευρωεκλογές, απογοητευμένοι, απομακρύνθηκαν ρίχνοντας το ποσοστό στο 28,31%.
Η Ελλάδα δεν πρόκειται να αλλάξει αν δεν αλλάξει το πολιτικο-κομματικό σύστημα. Έπειτα από 50 χρόνια Μεταπολίτευσης έχει οδηγήσει στην απαξίωση της πολιτικής και την απονομιμοποίηση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Παράγει αναξιοκρατία, μετριοκρατία, πελατοκρατία και διαφθορά.
Τα συμπτώματα
Τα συμπτώματα παρακμής εκπέμπουν εκκωφαντικές προειδοποιήσεις:
Αποχή των πολιτών από τις εκλογικές διαδικασίες. Το 2000 η συμμετοχή ανήλθε στο 75%. Τον Ιούνιο 2023 έπεσε στο 54%. Ένα χρόνο αργότερα, στις ευρωεκλογές, η αποχή (58%) ξεπέρασε, για πρώτη φορά, τη συμμετοχή. Στις αυτοδιοικητικές εκλογές δύο στους τρεις πολίτες απείχαν. Ο Δήμαρχος “όλων των Αθηναίων” εξελέγη με 64.000 ψήφους από τις 500.000 ψηφοφόρων.
Κυβέρνηση χωρίς Αντιπολίτευση. Για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία της χώρας παρατηρείται το φαινόμενο Κυβέρνησης χωρίς εναλλακτική επιλογή. Διερωτώμαι αν ο “μη χείρον βέλτιστος”, ικανοποιεί τις φιλοδοξίες του Πρωθυπουργού.
Ποιότητα πολιτικού προσωπικού προβληματική. Η Νέα Δημοκρατία με ηγέτη έναν Κωνσταντίνο Καραμανλή διέθετε δεκάδα πρωθυπουργήσιμων στελεχών. Σήμερα μετά δυσκολίας αριθμεί δέκα υπουργήσιμους. Ανάλογη ήταν η στελέχωση και των άλλων μεγάλων κομμάτων. Απέναντι στην πολιτική κυριαρχία του Κυρ. Μητσοτάκη δεν υπάρχει ούτε ένας πολιτικός ηγέτης ικανός να ορθώσει το ανάστημά του. Στην καταλληλότητα για πρωθυπουργία οι ηγέτες της Αντιπολίτευσης συγκεντρώνουν μονοψήφια ποσοστά. Δεν τους εμπιστεύεται ούτε η πλειοψηφία των ψηφοφόρων τους.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς της Δημοκρατίας αποτυπώνεται σε όλες τις μετρήσεις της κοινής γνώμης.
Η διαφθορά αποτελεί εξοργιστική πραγματικότητα σε όλο το φάσμα της δημόσιας ζωής. Όλα τα κόμματα που κυβέρνησαν μετά το 1981 ενεπλάκησαν στη δίνη σκανδάλων. Η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων στην τοπική αυτοδιοίκηση λειτούργησε ως αποκέντρωση της διαφθοράς.
Αντισυστημισμός. Συνέπεια όλων των παρακμιακών φαινομένων είναι η εκτόξευση του αντισυστημισμού. Ο αντισυστημισμός, δεξιάς και αριστερής απόχρωσης, αθροιστικά εγγίζει σχεδόν το 40% με κύριο χαρακτηριστικό την προσέλκυση της νεολαίας.
Όσοι δεν είδαμε την πολιτική ως επάγγελμα, αλλά ως αφοσίωση στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και την προαγωγή της κοινωνίας, προειδοποιούμε, εδώ και χρόνια, ότι αν δεν αλλάξει το πολιτικο-κομματικό σύστημα η Ελλάδα θα κλονίζεται από παθογένειες και κρίσεις. Το “αποτύχαμε” του Κυρ. Μητσοτάκη παραπέμπει στην πολιτική χρεοκοπία, βαρύτερη της οικονομικής. Η εναλλαγή πέντε Υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης σε έξι χρόνια, εν πολλοίς άσχετων με το αντικείμενο, υπερβαίνει το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. Αποκαλύπτει απουσία εθνικής αγροτικής πολιτικής.
3+1 τομές
Τέλειο εκλογικό σύστημα που να αναδεικνύει τους άριστους και τους έντιμους δεν υπάρχει. Υπάρχουν όμως συστήματα που βελτιώνουν τις αδυναμίες και υπηρετούν περισσότερο αποτελεσματικά τις ανάγκες της κοινωνίας.
Τρεις συν μία είναι, κατά τη γνώμη μου, οι τομές που απαιτούνται για την επιτακτικά αναγκαία επανίδρυση του πολιτικο-κομματικού συστήματος και αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ πολίτη και πολιτικής.
Κατάργηση του σταυρού προτίμησης. Καθιέρωση μονοεδρικών εκλογικών περιφερειών. Μείωση του αριθμού βουλευτών σε 200. Το επιχείρημα ότι ο Αρχηγός του κόμματος μπορεί να επιλέγει υποψηφίους της αρεσκείας του δεν ευσταθεί. Τα κόμματα μπορούν να καθιερώνουν δημοκρατικές διαδικασίες ανάδειξης υποψηφίων. Αντίθετα, ο σταυρός, ιδιαίτερα στις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες, επιτρέπει στον καναλάρχη ή τον ολιγάρχη να αναδεικνύουν βουλευτές της αρεσκείας τους. Η εκλογή ευρωβουλευτών με σταυρό αποτελεί επιβεβαίωση της ανάγκης κατάργησής του.
Καθιέρωση ασυμβίβαστου Βουλευτή και Υπουργού. Το επιβάλλει η αρχή διάκρισης των εξουσιών. Αποτελεί παραβίαση της θεμελιώδους αρχής ο Υπουργός να μετέχει ταυτόχρονα της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας. Η Βουλή πρέπει να λειτουργεί ως το ισχυρότερο θεσμικό αντίβαρο στο Πρωθυπουργοκεντρικό μας σύστημα. Και όχι ως απλός διεκπεραιωτής ή νομιμοποιητής των κυβερνητικών αποφάσεων. Παράλληλα, επιβάλλεται αναβάθμιση του ρόλου και του status των Βουλευτών αντίστοιχων του αξιώματος του νομοθέτη.
Κόμματα μελών και όχι μηχανισμών. Στις φιλελεύθερες δημοκρατίες τα κόμματα συγκροτούνται από μέλη που τα στηρίζουν για τις αξίες, την ιδεολογία και το κυβερνητικό τους πρόγραμμα. Και όχι από μηχανισμούς άλωσης και νομής της εξουσίας, όπως ισχύει σήμερα. Ο δραστικός περιορισμός της κρατικής χρηματοδότησης και η πλήρης διαφάνεια των κομματικών ταμείων αποτελούν προϋποθέσεις για την “αποκρατικοποίηση” ενός κομματικού συστήματος που τρέφεται από τον ιδρώτα των φορολογουμένων.
Καθιέρωση ορίου 5% για την είσοδο στη Βουλή και επιστροφή της κρατικής επιχορήγησης εάν ένα κόμμα δεν συγκεντρώσει το ποσοστό αυτό, όπως ισχύει για την Προεδρική εκλογή στη Γαλλία. Έτσι θα σταματήσει ο κατακερματισμός του πολιτικού συστήματος και η υπερπαραγωγή πολιτικών αρχηγών και αρχηγίσκων που ευτελίζουν το πολιτικό σύστημα.
Πώς αλλάζει;
Γνωρίζω ότι κανένα κόμμα και κανένας Βουλευτής δεν πρόκειται να συναινέσει για την αλλαγή του πολιτικού συστήματος με το οποίο διασφαλίζει την ύπαρξή του ή την εκλογή του αντίστοιχα. Γνωρίζω όμως εξίσου καλά ότι η κοινωνία, στη συντριπτική της πλειοψηφία, επιδοκιμάζει τις τομές που προανέφερα. Είναι μάταιη συνεπώς η επιδίωξη συναίνεσης με τα κόμματα. Η συναίνεση της κοινωνίας είναι αυτή που πρέπει να αναζητηθεί, μέσω της συνταγματικής αναθεώρησης
Έπειτα από μισό αιώνα ισχύος του Συντάγματος και του πολιτικο-κομματικού συστήματος η Δημοκρατία μας χρειάζεται αναζωογόνηση, καθώς τα συμπτώματα “κόπωσης” είναι εμφανή. Κυρίαρχο αίτημα είναι η ποιότητα της Δημοκρατίας που συνδέεται με την ποιότητα του πολιτικού προσωπικού, τη διαφάνεια της δημόσιας ζωής, την αυστηρή διάκριση των εξουσιών και τα θεσμικά αντίβαρα στο πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα που έχει επικρατήσε
Καθώς έχει αρχίσει η συζήτηση για την ανάγκη νέας αναθεώρησης του Συντάγματος αυτή δεν πρέπει να περιοριστεί σε μία αποσπασματική αναθεώρηση μεμονωμένων άρθρων. Απαιτείται ευρεία αναθεώρηση με στόχο την εξυπηρέτηση των αναγκών της χώρας της επόμενης 50ετίας. Άρση παθογενειών και στρεβλώσεων που προέκυψαν από την εφαρμογή στην πράξη συγκεκριμένων συνταγματικών προβλέψεων. Ένταξη στο Σύνταγμα των τομών του πολιτικο-κομματικού συστήματος.
Θεωρώ αναγκαία προϋπόθεση τη συγκρότηση Επιτροπής από προσωπικότητες εγνωσμένου κύρους της επιστημονικής και δημόσιας ζωής που θα εισηγηθεί τις επιβαλλόμενες αλλαγές. Η πρόταση “Για ένα καινοτόμο Σύνταγμα για την Ελλάδα” που επεξεργάστηκε ο Στεφ. Μάνος σε συνεργασία με Ν. Αλιβιζάτο, Γ. Γεραπετρίτη, Π. Βουρλούμη, Γ. Κτιστάκη και Φ. Σπυρόπουλο αποτελεί ένα ενδιαφέρον υπόδειγμα.
Το Σύνταγμα μπορεί να συμβάλει, δεν μπορεί όμως να επιβάλει υγιές πολιτικό κλίμα και ήμερα πολιτικά ήθη. Είναι ευθύνη των πολιτικών ηγετών. Σήμερα το συναινετικό κλίμα του 1975 έχει παραχωρήσει τη θέση του στην τοξικότητα, την εχθροπάθεια και τον μηδενισμό, στα πλαίσια ενός κομματικού ανταγωνισμού χωρίς όρια και αρχές. Η Αντιπολίτευση σήμερα αρνείται να συναινέσει στα αυτονόητα. Η συναίνεση πρέπει να αναζητηθεί με την κοινωνία που αποδεικνύει ότι βρίσκεται μπροστά από τα κόμματα. Γι’ αυτό πιστεύω ότι η Συνταγματική Αναθεώρηση πρέπει να αποτελέσει το διακύβευμα της προσεχούς εκλογικής αναμέτρησης. Η ΝΔ να αναζητήσει πλειοψηφία 180 εδρών προτείνοντας ένα σχέδιο που θα αποπνέει το συναινετικό, προοδευτικό και υπερκομματικό κλίμα του 1975.
Αν όχι τώρα, πότε;
Για να ανταποκριθεί η χώρα στις απαιτήσεις και προκλήσεις του 21ου αιώνα, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη πολιτικής βούλησης. Ο Κυρ. Μητσοτάκης έχει την ευθύνη να ανταποκριθεί στην ιστορική πρόκληση. Οι ηγέτες είναι αυτοί που συλλαμβάνουν τα μηνύματα των καιρών και διαθέτουν την ικανότητα να ανταποκριθούν σ’ αυτά. Η ανταπόκριση στις προκλήσεις προσδιορίζει και το μέγεθός τους. Ο Ελ. Βενιζέλος διπλασίασε την Ελλάδα και οικοδόμησε ένα κράτος δικαίου. Ο Κων. Καραμανλής αποκατέστησε τη Δημοκρατία και κατοχύρωσε την Εθνική Ασφάλεια, τη Δημοκρατία και την Οικονομική πρόοδο εντάσσοντας τη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο Κώστας Σημίτης τοποθέτησε την Ελλάδα στον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης, την ΟΝΕ, ενέταξε την Κύπρο στην Ε.Ε., αποκαθιστώντας τις συνέπειες της προδοσίας της δικτατορίας, και εξόπλισε τη χώρα με σύγχρονες υποδομές. Ο Κυρ. Μητσοτάκης στο τέλος της κυβερνητικής του θητείας θα έχει διανύσει τον ίδιο χρόνο διακυβέρνησης.
Είναι ο ισχυρότερος Πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης, χωρίς Αντιπολίτευση και με την κοινωνία ώριμη για τολμηρές Μεταρρυθμίσεις. Ποιο θα είναι το στίγμα μιας οκταετούς διακυβέρνησης; Κινδυνεύει να είναι τα Τέμπη και ο ΟΠΕΚΕΠΕ. Αν όχι τώρα, πότε; Η αναθεώρηση του Συντάγματος ως αφετηρία μιας Νέας Μεταπολίτευσης είναι μονόδρομος. Η επικείμενη επέτειος της 24ης Ιουλίου 1974 προσκαλεί σε αναστοχασμό και επιβάλλει ανάληψη ιστορικής πολιτικής ευθύνης.