Η επιταχυνόμενη γήρανση του πληθυσμού και η μείωση των νεότερων γενεών φέρνουν την Ελλάδα αντιμέτωπη με μια από τις πιο δυσεπίλυτες προκλήσεις του 21ου αιώνα: την κατάρρευση της δημογραφικής ισορροπίας και τη συνακόλουθη απειλή για το ασφαλιστικό σύστημα. Με τους πολίτες άνω των 65 ετών να αυξάνονται συνεχώς και τον αριθμό των νέων να μειώνεται, η σχέση εργαζομένων προς συνταξιούχους έχει φτάσει στο 1,7 προς 1, όταν για βιώσιμη χρηματοδότηση απαιτείται τουλάχιστον 4 προς 1.
Η υπογεννητικότητα και η μαζική μετανάστευση των νέων στα χρόνια της κρίσης έχουν επιφέρει τη συρρίκνωση του ενεργού πληθυσμού. Τα ασφαλιστικά ταμεία επιβαρύνονται και η πίεση στην αγορά εργασίας εντείνεται. Οι ειδικοί τονίζουν ότι, χωρίς γενναίες παρεμβάσεις υπέρ της οικογένειας, της γεννητικότητας και της επιστροφής νέων από το εξωτερικό, η κρίση μπορεί να γίνει μη αναστρέψιμη.
Σύμφωνα με το Ageing Report 2024 της Κομισιόν, ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων στην Ελλάδα είναι 39, έναντι 36,1 στην Ε.Ε., ενώ ο δείκτης οικονομικής εξάρτησης το 2022 ήταν 56,2, δέκα μονάδες πάνω από τον μέσο όρο. Προβλέπεται άνοδος στο 46% έως το 2030.
Αριθμοί που σοκάρουν: 720.000 λιγότεροι κάτοικοι σε 17 χρόνια
Η Ελλάδα έχασε 720.000 κατοίκους από το 2008 ως το 2025, με μείωση 8,5%. Παρότι η μείωση επιβραδύνεται, το πρόβλημα παραμένει. Η ηλικιακή ομάδα 30-44 ετών έχει χάσει 683.000 άτομα, ενώ η ομάδα 65+ έχει αυξηθεί κατά 405.000. Το ενεργό δυναμικό συρρικνώνεται, ιδίως στις ηλικίες 20-44, που φτάνουν μείωση έως 30%.
Το 2024, η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στις ηλικίες 30-44 (-78,3 χιλ.) και 20-24 (-15,1 χιλ.), ενώ αυξήθηκαν οι ομάδες 15-19 (+29,5 χιλ.) και άνω των 65 (+32,9 χιλ.). Οι γυναίκες σημείωσαν εντονότερη μείωση σε σχέση με τους άνδρες.
Σενάρια αλλαγών και επανεκκίνησης
Το κράτος εξετάζει εναλλακτικές, όπως ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού πυλώνα και χρήση αποθεματικών για μελλοντικά ελλείμματα. Όμως, χωρίς πολιτικές συνοχής, ευρύτερες συναινέσεις και στρατηγική για δημογραφική αναστροφή, το ασφαλιστικό και η κοινωνική ισορροπία θα συνεχίσουν να αποδομούνται.
Η Ελλάδα του 2030 κινδυνεύει να έχει πληθυσμό κάτω των 10 εκατ. κατοίκων και συνταξιούχους που θα ξεπερνούν το 46% του συνολικού πληθυσμού. Το ζήτημα δεν είναι πλέον μελλοντικό – είναι παρόν και πιεστικό.