Ριζικές αλλαγές στον τρόπο επικοινωνίας των πολιτικών κομμάτων της Ευρώπης με τους ψηφοφόρους τους φέρνει πλέον ο νέος κανονισμός της ΕΕ για τη διαφάνεια και τη στόχευση πολιτικής διαφήμισης (TTPA), που θέτει αυστηρούς περιορισμούς και όρια με σκοπό να μπει φρένο σε φαινόμενα χειραγώγησης, παραπληροφόρησης, ακόμη και παρεμβάσεων από ξένες δυνάμεις.
Ο κανονισμός, που τέθηκε σε εφαρμογή από την Παρασκευή 10 Οκτωβρίου προβλέπει ότι κάθε πολιτική διαφήμιση πρέπει να δημοσιοποιεί τον χορηγό, το ποσό που δαπανάται και τα κριτήρια στόχευσης του κοινού, ενώ παράλληλα απαγορεύεται η χρήση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων — όπως οι πολιτικές πεποιθήσεις ή η εθνική προέλευση — για σκοπούς στοχευμένης προβολής.
Επιπλέον, οι ιντερνετικές πλατφόρμες υποχρεούνται να διατηρούν αρχείο όλων των πολιτικών διαφημίσεων για τουλάχιστον επτά χρόνια, ενώ σε περίοδο τριών μηνών πριν από εκλογές, οι υπηρεσίες διαφήμισης μπορούν να παρέχονται μόνο σε οργανισμούς εντός ΕΕ, ώστε να αποτρέπεται η παρέμβαση από τρίτες χώρες.
Στόχος είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο ψηφιακό περιβάλλον και η ενίσχυση της διαφάνειας στις εκλογικές διαδικασίες.
Η αντίδραση της Meta και οι συνέπειες
Η πρώτη μεγάλη εταιρεία που αντέδρασε δυναμικά είναι η Meta, η οποία ανακοίνωσε ότι σταματά οριστικά τη δημοσίευση πολιτικών, εκλογικών και κοινωνικών διαφημίσεων σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η εταιρεία θεωρεί πως οι νέες υποχρεώσεις — όπως η απαίτηση για ρητή συγκατάθεση του κάθε χρήστη πριν από την επεξεργασία δεδομένων για πολιτικούς σκοπούς — καθιστούν τη λειτουργία τέτοιων διαφημίσεων «εξαιρετικά περίπλοκη και νομικά επισφαλή».
Η απόφαση αυτή έχει σημαντικές επιπτώσεις, καθώς για τους πολιτικούς σχηματισμούς και τις οργανώσεις πολιτών, η Meta (Facebook και Instagram) υπήρξε εδώ και χρόνια ο κύριος δίαυλος επικοινωνίας με τους ψηφοφόρους, ιδίως κατά τις προεκλογικές περιόδους.
Παρότι η εταιρεία θα συνεχίσει να επιτρέπει οργανικές αναρτήσεις με πολιτικό περιεχόμενο, η απουσία σε πληρωμένες καμπάνιες αναμένεται να αλλάξει δραστικά τη στρατηγική των κομμάτων και των υποψηφίων.
Αναλυτές εκτιμούν ότι η αποχώρηση της Meta από τον χώρο της πολιτικής διαφήμισης δεν θα έχει μεγάλο οικονομικό κόστος για την εταιρεία, αλλά θα επηρεάσει δυσανάλογα μικρότερες οργανώσεις και ανεξάρτητους υποψηφίους, που δεν διαθέτουν πρόσβαση σε εναλλακτικά μέσα προβολής.
Την ίδια στιγμή, κι άλλες μεγάλες πλατφόρμες, όπως η Google, έχουν ανακοινώσει αντίστοιχες προσαρμογές ή περιορισμούς στις πολιτικές καμπάνιες.
Ένα νέο τοπίο για την ευρωπαϊκή δημοκρατία
Η εφαρμογή των νέων κανόνων σηματοδοτεί μια ιστορική στροφή στην πολιτική επικοινωνία της Ευρώπης: οι κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα επιχειρούν να θέσουν σαφή όρια στη χρήση δεδομένων και αλγορίθμων που στο παρελθόν οδήγησαν σε φαινόμενα χειραγώγησης και παραπληροφόρησης.
Ωστόσο, αρκετοί εκφράζουν φόβους ότι το νέο πλαίσιο ενδέχεται να έχει παρενέργειες για τη συμμετοχή των πολιτών, καθώς μικρές ομάδες, ΜΚΟ ή κινήματα μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με περιορισμούς αντίστοιχους με εκείνους των μεγάλων κομμάτων.
Η Ευρώπη επιδιώκει να θωρακίσει τη δημοκρατία της ψηφιακής εποχής, χωρίς όμως να περιορίσει την ελευθερία έκφρασης. Το αν θα το καταφέρει, θα εξαρτηθεί από το πώς οι θεσμοί, οι πολίτες και οι ίδιες οι πλατφόρμες θα ισορροπήσουν ανάμεσα στη διαφάνεια και την πρόσβαση στον δημόσιο διάλογο.
Ένα είναι βέβαιο: η πολιτική διαφήμιση, όπως τη γνωρίζαμε, δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια!
Στην Ολλανδία το πρώτο τεστ
Η Ολλανδία είναι το πρώτο κράτος μέλος της ΕΕ που έμελλε να αποτελέσει το πεδίο δοκιμασίας του νέου καθεστώτος των πολιτικών διαφημίσεων.
Οι γενικές εκλογές που έχουν προγραμματιστεί στη χώρα στις 29 Οκτωβρίου θα δοκιμάσει στην πράξη το νέο πλαίσιο, που απαιτεί διαφάνεια στο ποιος χρηματοδοτεί τις διαφημίσεις, ποιο είναι το κοινό στόχευσης και ποιο το κόστος, επηρεάζοντας την επικοινωνία των κομμάτων με το εκλογικό σώμα.