Η Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπει ότι ο πληθυσμός των κρατών-μελών θα μειωθεί από τα σημερινά 451 εκατομμύρια σε περίπου 432 εκατομμύρια έως το 2070. Την ίδια στιγμή, το ποσοστό των ηλικιωμένων αυξάνεται ραγδαία. Ήδη, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, περίπου το 25% του πληθυσμού είναι 65 ετών και άνω. Καθώς ο εργασιακά ενεργός πληθυσμός συρρικνώνεται, ολοένα λιγότεροι εργαζόμενοι καλούνται να χρηματοδοτήσουν έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό συνταξιούχων.
Για να καλυφθούν ακόμη και οι συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ενισχύουν τα συστήματα μέσω του κρατικού προϋπολογισμού. Στη Γερμανία, η κρατική χρηματοδότηση ξεπέρασε φέτος τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ και αναμένεται να υπερβεί τα 150 δισεκατομμύρια έως το 2040.
Ενδεικτικά παραδείγματα χωρών της ΕΕ:
Η Ιταλία δαπανά περίπου 16% του ΑΕΠ της για συντάξεις, το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Στη Γερμανία, το αντίστοιχο ποσοστό είναι περίπου 10%. Στην Ιταλία, οι συντάξεις λειτουργούν συχνά και ως δίκτυο κοινωνικής ασφάλειας για ολόκληρες οικογένειες, γεγονός που καθιστά ενδεχόμενες περικοπές ιδιαίτερα δύσκολες. Σύμφωνα με τις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη γήρανση του πληθυσμού, η Ελλάδα διέθεσε το 2022 το 14,5% του ΑΕΠ της για συντάξεις, ποσοστό που αναμένεται να μειωθεί στο 13,7% έως το 2040. Στην Ισπανία, λόγω πολύ χαμηλών γεννήσεων, προβλέπεται τα επόμενα χρόνια σημαντική αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης του συστήματος.
Σουηδία και βαλτικές χώρες ακολουθούν διαφορετικό μοντέλο, όπου η σύνταξη εξαρτάται αυστηρά από τις εισφορές: ό,τι καταβάλλεται, αυτό επιστρέφεται. Αν τα έσοδα μειωθούν λόγω δημογραφικών αλλαγών, οι συντάξεις αναπροσαρμόζονται προς τα κάτω. Το μοντέλο αυτό έχει βασικό μειονέκτημα ότι σε χώρες της Βαλτικής τα ποσοστά σχετικής φτώχειας ηλικιωμένων είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη.
Τα συνταξιοδοτικά συστήματα της Ευρώπης είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα. Πολλές χώρες εφαρμόζουν υβριδικά συστήματα, συνδυάζοντας αναδιανομή, κεφαλαιοποίηση και εγγύηση βασικού εισοδήματος. Εννέα κράτη-μέλη συνδέουν το όριο συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής, μεταξύ των οποίων η Δανία, η Ολλανδία, η Εσθονία και η Σλοβακία.
Στην Πορτογαλία, από το 2014 εφαρμόζεται κανόνας κατά τον οποίο για κάθε έτος αύξησης του προσδόκιμου ζωής, το όριο συνταξιοδότησης αυξάνεται κατά περίπου οκτώ μήνες. Έτσι, σήμερα βρίσκεται στα 66 έτη και επτά μήνες. Ο ΟΟΣΑ προβλέπει ότι σε χώρες με αυτόματη αναπροσαρμογή, το όριο συνταξιοδότησης μπορεί μακροπρόθεσμα να φθάσει ή και να ξεπεράσει τα 70 έτη. Στη Γαλλία, που δεν έχει αντίστοιχο μηχανισμό, η προγραμματισμένη αύξηση από τα 62 στα 64 έτη ανεστάλη για πολιτικούς λόγους μέχρι τις επόμενες προεδρικές εκλογές.
Οι συντάξεις στην Ελλάδα στο 88,5% του μισθού
Ανεξάρτητα από το μοντέλο κάθε χώρας, οι μελλοντικές συντάξεις αναμένεται να είναι χαμηλότερες σε σχέση με τους μισθούς, εκτός εάν οι πολίτες εργαστούν περισσότερα χρόνια ή επιλέξουν ιδιωτική αποταμίευση.
Ο ΟΟΣΑ αναφέρει ότι οι συντάξεις στην Ευρώπη βρίσκονται κατά μέσο όρο στο 61% του μισθού. Οι αποκλίσεις όμως είναι μεγάλες: η Εσθονία, η Λιθουανία και η Ιρλανδία πέφτουν ακόμη και κάτω από το 40%, ενώ η Ολλανδία, η Πορτογαλία και η Τουρκία υπερβαίνουν το 90%. Η Ελλάδα φθάνει το 88,5%, με τη Γερμανία, τη Γαλλία και τη Σουηδία να κινούνται γύρω στο 50%.
Καθοριστικό ρόλο για το επίπεδο ζωής μετά τη συνταξιοδότηση διαδραματίζουν οι επικουρικές και ιδιωτικές συντάξεις, καθώς και η ιδιωτική αποταμίευση, οι οποίες καλούνται σε πολλές χώρες να αντισταθμίσουν τις χαμηλότερες κύριες συντάξεις.