Στη δυνατότητα άμεσης ηλεκτρονικής δημοσίευσης διαθηκών από την 1η Νοεμβρίου 2025 προχωρά το υπουργείο Δικαιοσύνης, σε συνεργασία με τον Συμβολαιογραφικό Σύλλογο, εγκαινιάζοντας την ψηφιακή πλατφόρμα diathikes.gr. Η μεταρρύθμιση αυτή αποτελεί μια κομβική παρέμβαση για την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων και την ταχύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών.
«Το 2024 εισήχθησαν στα Πρωτοδικεία 76.543 αιτήσεις δημοσίευσης διαθηκών και έμειναν εκκρεμείς περίπου 14.000 από αυτές. Αν κάθε χρόνο στα δικαστήρια κατατίθενται περίπου 60.000 αιτήσεις, είδαμε ότι για να ολοκληρωθεί η διαδικασία απαιτούνται 12-14 μήνες. Το σύνολο των υποθέσεων αυτών αφαιρείται από τα δικαστήρια και μεταφέρεται στους συμβολαιογράφους. Από τις 400 ημέρες ο χρόνος πλέον θα είναι 3-7 ημέρες», σημείωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης, υπογραμμίζοντας τα οφέλη της μεταρρύθμισης.
«Αφαιρούνται από τα δικαστήρια 60-70 χιλιάδες υποθέσεις, θα ελαφρύνουν οι δικαστές και οι δικαστικοί γραμματείς. Η μεγαλύτερη ωφέλεια όμως είναι η εξυπηρέτηση των πολιτών που πολύ άμεσα θα παίρνουν αυτό που χρειάζονται», είπε ο κ. Φλωρίδης και συνέχισε λέγοντας: «Αυτά που λέμε θα ισχύουν για θανάτους μετά την 1η Νοεμβρίου. Για όσους εκκρεμούν οι υποθέσεις στα δικαστήρια ή για τις διαθήκες που έχουν κρατηθεί για να μπουν στο νέο πλαίσιο, γι’ αυτούς δεν θα λειτουργεί η πλατφόρμα από την 1η Νοεμβρίου αλλά θα υπάρξει νομοθετική ρύθμιση. Μέχρι το τέλος Νοεμβρίου θα υπάρξει λύση και για αυτές τις χιλιάδες υποθέσεις».
Για ένα ουσιαστικό εγχείρημα για την ψηφιοποίηση της Δικαιοσύνης έκανε λόγο στη δική του τοποθέτηση ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας. «Δεν είναι μια αποσπασματική ρύθμιση αλλά εντάσσεται στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδιασμού. Το κάθε μέτρο βοηθά το άλλο ώστε να υπάρχει το βέλτιστο αποτέλεσμα. Με τη νέα ρύθμιση αποφορτίζουμε τους δικαστικούς λειτουργούς και υπαλλήλους».
Περίπου 8.000 διαθήκες για δημοσίευση εκκρεμούν αυτή τη στιγμή στο Πρωτοδικείο της Αθήνας, σύμφωνα με όσα ανέφερε ο προϊστάμενος της Τριμελούς Διοίκησης του Πρωτοδικείου Χριστόφορος Λινός. «Υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις στην έκδοση πιστοποιητικών. Σήμερα μπορεί να απαιτηθούν έως και 30 ημέρες» σημείωσε ο κ. Λινός.
Εβδομήντα ένα χρόνια μετά την αρχική νομοθέτηση του «Μητρώου Αδημοσίευτων Διαθηκών», δημιουργείται για πρώτη φορά ηλεκτρονικό μητρώο για ιδιόχειρες διαθήκες. Η δημοσίευση των διαθηκών (ιδιόχειρων, μυστικών και δημόσιων) θα γίνεται πλέον μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας diathikes.gr, την οποία θα διαχειρίζεται ο Συμβολαιογραφικός Σύλλογος Εφετείων Αθηνών-Πειραιώς- Αιγαίου και Δωδεκανήσου, εποπτευόμενος από το υπουργείο Δικαιοσύνης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, μετά την ψήφιση του Νομοθετικού Διατάγματος 3082/1954, στο οποίο προβλεπόταν η σύσταση του εν λόγω Μητρώου, και για εβδομήντα ένα χρόνια, απαγορευόταν η σύνταξη πράξης αποδοχής κληρονομιάς χωρίς την προσκόμιση πιστοποιητικού περί ύπαρξης η μη κατατεθειμένης διαθήκης.
Γενικό Μητρώο Διαθηκών
Το Γενικό Μητρώο Διαθηκών πλέον αποτελείται από δύο τμήματα. Το Α΄ τμήμα περιλαμβάνει τις κατατεθειμένες σε συμβολαιογράφο ή πρόξενο ιδιόγραφες διαθήκες, τις μυστικές και δημόσιες διαθήκες και τις πράξεις ανάκλησης διαθηκών. Το Β΄ τμήμα περιλαμβάνει τις πράξεις δημοσίευσης των διαθηκών και τα αντίγραφα των πρακτικών δημοσίευσης διαθηκών από πρόξενο ή αλλοδαπή αρχή τις πράξεις κήρυξης ιδιόγραφων διαθηκών ως κυριών.
Η ιδιόγραφη διαθήκη κηρύσσεται κυρία (γνήσια) από τον συμβολαιογράφο, εφόσον ζητηθεί, παρουσία μαρτύρων και με παράσταση δικηγόρου, εκτός αν ο τιμώμενος είναι «εξωτικός», οπότε απαιτείται επί πλέον γραφολογική πραγματογνωμοσύνη.
Σύμφωνα με το υπουργείο Δικαιοσύνης τα πλεονεκτήματα και οφέλη για τον πολίτη και τον συμβολαιογράφο είναι πολλά, αφού με την έναρξη της λειτουργίας του ηλεκτρονικού Γενικού Μητρώου Διαθηκών καθίσταται ευχερής στον πολίτη ο έλεγχος πανελλαδικά περί ύπαρξης ή μη διαθήκης κατατεθειμένης σε συμβολαιογράφο ή πρόξενο.
Επιπλέον, η νέα ψηφιακή πύλη diathikes.gr παρέχει στους πολίτες άμεση και ασφαλή πρόσβαση (τηρουμένων των κανόνων του GDPR) στο μητρώο για την αναζήτηση διαθήκης, ενώ η βεβαίωση περί ύπαρξης ή μη διαθήκης εκδίδεται άμεσα, εντός της ίδιας ημέρας, εφόσον κατατεθεί κατά τις ημέρες και ώρες λειτουργίας του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου.
Παράλληλα, ελαχιστοποιείται ο χρόνος δημοσίευσης της διαθήκης -μπορεί να πραγματοποιηθεί από τον συμβολαιογράφο ακόμα και την ίδια ημέρα με την κατάθεση της αίτησης δημοσίευσης της διαθήκης, εφόσον προσκομισθεί η ληξιαρχική πράξη θανάτου-, ελαχιστοποιείται ο χρόνος έκδοσης του πρακτικού δημοσίευσης της διαθήκης αφού θα εκδίδεται την ίδια ημέρα της δημοσίευσης και ελαχιστοποιείται ο χρόνος κήρυξης ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας και έκδοσης του αντίστοιχου πιστοποιητικού (εκτιμώμενος χρόνος το μέγιστο πέντε εργάσιμες ημέρες). Ακόμα, περιορίζεται ο αριθμός των «αμφίβολης γνησιότητας» ιδιόγραφων διαθηκών, αποσυμφορούνται τα δικαστήρια, επιτυγχάνεται άμεση σύνδεση του νέου Γενικού Μητρώου Διαθηκών με το Ευρωπαϊκό Μητρώο Διαθηκών (ARERT) και καθίσταται ευχερής ο έλεγχος περί ύπαρξης ή μη κατατεθειμένης διαθήκης συγκεκριμένου αποβιώσαντα σε συμβολαιογράφο κράτους-μέλους της Ε.Ε.
Για το 2025 έχουν δημοσιευθεί 10.089 διαθήκες, ενώ για την εν λόγω διαδικασία απασχολούνται 100 δικαστές και 12 δικαστικοί υπάλληλοι στο Τμήμα Κατάθεσης και Δημοσίευσης Διαθηκών. Αντίστοιχα, στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης απασχολούνται 59 δικαστές και 11 δικαστικοί υπάλληλοι, ενώ στο Πρωτοδικείο Πειραιώς απασχολούνται 29 δικαστές και 1 δικαστικός υπάλληλος. Σήμερα, απαιτούνται κατά μέσο όρο στο Πρωτοδικείο Αθηνών για τη δημοσίευση διαθήκης περίπου 330 ημέρες, ενώ 450 ημέρες απαιτούνται στο Πρωτοδικείο Πειραιώς και 6 ημέρες στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης.