Σημαντικό κίνδυνο για την ποιότητα και την εμπορική πορεία του παρθένου ελαιολάδου, του πυρηνέλαιου και συνολικά για τον τομέα των ελαιοτριβείων, συνεπάγεται η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καθιερώσει όρια στους Αρωματικούς Υδρογονάνθρακες Ορυκτής Προέλευσης (MOAH), σύμφωνα με την Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε).
Όπως αναφέρει η 4Ε, σε δεύτερη επιστολή-παρέμβασή της, ζήτησε επίσημη πληροφόρηση και σαφές χρονοδιάγραμμα. Η απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιβεβαίωσε ότι οι εσωτερικές διαβουλεύσεις συνεχίζονται για τη σύνταξη του σχεδίου κανονισμού. Μόλις ολοκληρωθούν, θα κοινοποιηθεί το τελικό κείμενο στους ενδιαφερόμενους, με στόχο να τεθεί σε ψηφοφορία εντός του Νοεμβρίου.
Η 4Ε επισημαίνει πως υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στα επιστημονικά δεδομένα – τα οποία και η ίδια η Κομισιόν αναγνωρίζει ως ελλιπή ή μεθοδολογικά ανεπαρκή – και στη βούληση της να θεσπίσει αριθμητικά όρια για τις συγκεντρώσεις των MOAH στα ελαιουργικά προϊόντα.
Η επιμονή στη ρύθμιση αυτή, όπως τονίζει η 4Ε, αναμένεται να προκαλέσει σοβαρές και εκτεταμένες επιπτώσεις στα ελαιόλαδα και τα πυρηνέλαια των χωρών που παράγουν και εξάγουν ελαιόλαδο, επηρεάζοντας αρνητικά την ανταγωνιστικότητά τους και τη βιωσιμότητα του κλάδου.
Παραδείγματα
Η 4Ε επιλέγει τρία παραδείγματα τα οποία είχε τεκμηριώσει στο από 27/2/2024 έγγραφό της:
1. Η αμφισβητούμενη χημική μέθοδος προσδιορισμού (μέτρησης) των ΜΟΑΗ. Η Κομισιόν αποδέχεται τις αδυναμίες της αναλυτικής μεθόδου προσδιορισμού (μέτρησης) των ΜΟΑΗ που προτείνει, αποδεχόμενη εν πολλοίς τα επιχειρήματα της 4Ε. Στην ευρεία οικογένεια των ΜΟΗ υπάρχουν και άλλες λιγότερο ή αμφιβόλου τοξικότητας χημικές ενώσεις που παρεμποδίζουν (interfere κατά την ορθή χημικά έκφραση που χρησιμοποιείται) τον προσδιορισμό και οι οποίες συν-προσδιορίζονται (συν-αθροίζονται). Δηλαδή, η μέθοδος συν-προσδιορίζει ένα άγνωστης δομής μείγμα ενώσεων, θεωρώντας τα όλα σαν τοξικά ΜΟΑΗ, άρα μπορεί να δώσει ψευδώς υψηλά ή χαμηλά αποτελέσματα. Συνεπώς, είναι αντιεπιστημονικό αλλά και νομικά αβάσιμο να ενοχοποιούνται και να καταδικάζονται παραγωγοί, τυποποιητές, το ίδιο το ελαιόλαδο και το πυρηνέλαιο με την κατηγορία ότι υπερβαίνουν κάποια ποσοτικά όρια, βασιζόμενοι σε ανασφαλείς μεθόδους μέτρησης της περιεκτικότητας σε ΜΟΑΗ.
2. Ο ασαφής διαχωρισμός των τοξικών από τα μη τοξικά ΜΟΑΗ. Αν και η Κομισιόν δέχεται ότι στις προσδιοριζόμενες σαν ΜΟΗ χημικές ενώσεις υπάρχουν και ενώσεις για τις οποίες υπάρχουν μόνο ενδείξεις τοξικότητας, χωρίς να είναι αποδεδειγμένα τοξικές, ωστόσο, τελικά, τις περιλαμβάνει στις τοξικές ενώσεις, με τη λογική ότι σε περίπτωση αμφιβολίας όλες αυτές οι ενώσεις θα πρέπει να θεωρούνται τοξικές. Η προσέγγιση αυτή είναι πρακτικά απαράδεκτη σε όλους τους τομείς της Χημείας Τροφίμων, γιατί, διαφορετικά, στηριζόμενοι σε ενδείξεις και μόνο θα έπρεπε να αποκλειστούν πάρα πολλά συστατικά και τρόφιμα που ευρέως χρησιμοποιούνται.
3. Τα φυσικά-ενδογενή συστατικά και το πυρηνέλαιο. Συναφής με το παραπάνω είναι η αποδεδειγμένη στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία ύπαρξη φυσικών-ενδογενών μη τοξικών συστατικών. Αν και η Κομισιόν τα αποδέχεται, ωστόσο καταλήγει να συν-προσδιορίζει και αυτά εντός των τοξικών ΜΟΑΗ.
«Μια τέτοια περίπτωση είναι το πυρηνέλαιο, που η Κομισιόν δείχνει μεν να κατανοεί το πρόβλημα και θεωρεί ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί όπως και άλλα τρόφιμα π.χ. αποξηραμένα τρόφιμα. Γιατί με την εκχύλιση του ελαιοπυρήνα από οργανικό διαλύτη για την παραλαβή του πυρηνελαίου, συμπυκνώνονται οι τυχόν υπάρχουσες φυσικές ενώσεις που συν-προσδιορίζονται με τα ΜΟΑΗ (όπως συμβαίνει και στα αποξηραμένα τρόφιμα με την απομάκρυνση του νερού) και σε αυτές τις περιπτώσεις τα πυρηνέλαια ξεπερνούν τα καθορισμένα όρια ΜΟΑΗ. Γι’ αυτές τις περιπτώσεις η Κομισιόν προσπαθεί να λύσει το πρόβλημα με το να προτείνει να ορισθούν μεγαλύτερα όρια», σημειώνεται. Εν κατακλείδι, «η Κομισιόν, υπό το βάρος των παραπάνω, καθώς και άλλων επιστημονικών αδυναμιών, προσπαθεί να τις παρακάμψει μέσα από συμβιβαστικές προτάσεις, οι οποίες ανεβάζουν τα όρια και μεταθέτουν χρονικά την εφαρμογή τους.
«Ως 4Ε απορρίπτουμε αυτή την προσέγγιση. Είτε θα τεκμηριωθεί η τοξικότητα των ΜΟΑΗ για σαφή μετρήσιμα όρια, τα οποία θα πρέπει και να εφαρμοστούν για την προστασία της υγείας του πληθυσμού. Είτε, διαφορετικά, δεν μπορούν να θεσπιστούν όρια καταδικαστικά για το ελαιόλαδο και το πυρηνέλαιο», τονίζει η 4Ε.
Η 4Ε προτείνει:
1. Τη διαρκή χαρτογράφηση των ελληνικών ελαιολάδων με τη μέτρηση του περιεχομένου τους σε ΜΟΑΗ, εφόσον συμφωνηθεί η σχετική αναλυτική μέθοδος μέτρησης.
2. Την παρέμβαση των ΔΑΟΚ με ενημέρωση των ενδιαφερομένων σε περιοχές που εμφανίζουν περιεκτικότητες άνω των ορίων που θα συμφωνηθούν.
3. Τη συγκρότηση Μόνιμης Ομάδας Εργασίας αποτελούμενης τουλάχιστον από τους μετέχοντες στη διαβούλευση (τα κράτη-μέλη και οντότητες – stakeholders της ΕΕ), όπως τις συναρμόδιες υπηρεσίες, Γενικό Χημείο του Κράτους (ΑΑΔΕ), τον ΕΦΕΤ και τους επιστημονικούς και επαγγελματικούς φορείς, συνομιλητές της Κομισιόν. Η Μόνιμη Ομάδα Εργασίας, εκτός των παραπάνω §1 & 2, θα αναλάβει τον συντονισμό με τα υπόλοιπα ελαιοπαραγωγικά κράτη μέλη. Η σύσταση, λειτουργία και το δημοσιονομικό κόστος της Μόνιμης Ομάδας Εργασίας θα προβλεφθούν από σχετική υπουργική απόφαση.