Μια νέα δυνατότητα ενεργειακής αναβάθμισης προσφέρεται πλέον στους πολίτες, χωρίς την ανάγκη μεγάλων χρηματικών προκαταβολών. Το μοντέλο «Pay-As-You-Save» δίνει τη δυνατότητα οι δαπάνες για παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας να αποπληρώνονται μέσω των λογαριασμών ρεύματος, προσφέροντας πρόσβαση ακόμα και σε νοικοκυριά με περιορισμένους πόρους. Αυτή η μέθοδος, που έχει ήδη εφαρμοστεί επιτυχώς σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Γερμανία, εισάγεται πλέον και στην Ελλάδα στο πλαίσιο του Εθνικού Οδικού Χάρτη για την Εξοικονόμηση Ενέργειας, όπως ανακοινώθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.
Το σχέδιο εντάσσεται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα και προβλέπει τη μείωση εκπομπών ρύπων κατά 55% έως το 2030 και την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050. Το πρώτο βήμα είναι η ενεργειακή θωράκιση των υφιστάμενων, ενεργοβόρων κτιρίων – κυρίως των παλαιών κατοικιών με ελλιπή θερμομόνωση και συστήματα θέρμανσης ξεπερασμένης τεχνολογίας. Τα δημόσια κτίρια επίσης συνεισφέρουν σημαντικά στην κατανάλωση, με την Ελλάδα να υπολείπεται του μέσου ευρωπαϊκού όρου στην ενεργειακή απόδοση.
Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ» παραμένει βασικός πυλώνας πολιτικής. Η δράση «Εξοικονομώ 2021» χρηματοδότησε περισσότερες από 70.000 κατοικίες με συνολικό ποσό σχεδόν 800 εκατομμυρίων ευρώ. Οι εργασίες περιλαμβάνουν θερμομόνωση, αντικατάσταση κουφωμάτων, εγκατάσταση αντλιών θερμότητας και φωτοβολταϊκών, μετατρέποντας τα σπίτια σε ενεργειακά αποδοτικές μονάδες. Για τους νέους υπάρχει το «Εξοικονομώ – Ανακαινίζω» με προϋπολογισμό 74 εκατ. ευρώ, ενώ το «Εξοικονομώ 2023» αναμένεται να χρηματοδοτήσει άλλες 32.000 παρεμβάσεις.
Για όσους δεν εντάσσονται στα προγράμματα, ισχύουν σημαντικά φορολογικά κίνητρα: Δαπάνες έως 16.000 ευρώ για ανακαινίσεις μπορούν να εκπέσουν από τον φόρο εισοδήματος μέσα σε πέντε χρόνια, αρκεί να δηλωθούν και να πληρωθούν ηλεκτρονικά. Τα δημόσια κτίρια υποχρεούνται πλέον να ανακαινίζονται με ρυθμό 3% κάθε χρόνο, ενώ πρέπει να μειώνεται η ενεργειακή τους κατανάλωση κατά 1,9% συγκριτικά με τα επίπεδα του 2021. Δημόσιες δομές όπως σχολεία και νοσοκομεία βρίσκονται ήδη στο στόχαστρο, με στόχο τη μείωση των κρατικών ενεργειακών δαπανών.
Η στρατηγική μετάβασης δεν περιορίζεται στις κρατικές επιχορηγήσεις. Στο τραπέζι έχουν τεθεί και εργαλεία όπως πράσινα ομόλογα, ενεργειακές κοινότητες, συμβάσεις ενεργειακής απόδοσης και λευκά πιστοποιητικά. Όλα λειτουργούν συνδυαστικά με το «Pay-As-You-Save», επιτρέποντας ακόμα και σε οικονομικά ασθενείς πολίτες να συμμετάσχουν. Το σχέδιο δίνει ώθηση και στις επιχειρήσεις. Με φορολογικά κίνητρα όπως πρόσθετες αποσβέσεις έως 10% για εξοπλισμό που εξοικονομεί ενέργεια ή νερό, ενισχύονται επενδύσεις σε φωτισμό, ψύξη και θέρμανση. Τα οφέλη είναι διπλά: μείωση κόστους λειτουργίας και περιβαλλοντικό αποτύπωμα.