Αύξηση των δαπανών για την κάλυψη των βασικών αναγκών, όπως για τρόφιμα, λογαριασμούς σπιτιού και θέρμανση, λόγω των πληθωριστικών πιέσεων και από την άλλη πλευρά, περικοπές των λιγότερο αναγκαίων, όπως για ψυχαγωγία, ταξίδια και αγορές ρούχων, παπουτσιών, επίπλων κτλ., αποτελούν πλέον τις κυρίαρχες τάσεις στην καταναλωτική συμπεριφορά των Ελλήνων εν μέσω ακρίβειας.
Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία της ετήσιας έρευνας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για το 2023, σύμφωνα με τα οποία, το 73,6% των νοικοκυριών αύξησε τις δαπάνες του για είδη διατροφής, το 71,5% για λογαριασμούς σπιτιού και το 57,2% για θέρμανση. Πρόκειται ουσιαστικά για δαπάνες πάγιες και ανελαστικές, οι οποίες αυξήθηκαν λόγω των πληθωριστικών πιέσεων της τελευταίας διετίας.
Από την άλλη πλευρά, σχεδόν 1 στα 2 νοικοκυριά (49,6%) περιόρισε τις δαπάνες του για εξόδους και διασκέδαση (εστιατόρια, καφέ, σινεμά, κ.λπ.). Σχεδόν το ίδιο ποσοστό (49%) ξόδεψε λιγότερα για ταξίδια, το 41,5% περιόρισε τις δαπάνες του για αγορές ένδυσης-υπόδησης ενώ το 38,9% δαπάνησε λιγότερα για οικιακά είδη-έπιπλα-ηλεκτρικές συσκευές. Παράλληλα, σχεδόν 7 στα 10 νοικοκυριά (66,8%) δηλώνουν πως είτε χρειάζεται να κάνουν περικοπές προκειμένου να καλύψουν τα αναγκαία έξοδα, είτε δεν μπορούν να καλύψουν ούτε τις βασικές τους ανάγκες.
Στη σύγκριση που γίνεται σε βάθος τετραετίας, η έρευνα διαπιστώνει ότι οι μεταβολές στις καταναλωτικές δαπάνες που ξεκίνησαν με μεγάλη ένταση το 2020 – τότε λόγω της πανδημίας (π.χ. περιορισμοί στα ταξίδια, αγορές, εξόδους) – συνεχίζονται πλέον την τελευταία διετία λόγω, αυτή τη φορά, των πληθωριστικών πιέσεων. Οι σημαντικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί, αποτυπώνονται πιο καθαρά εάν η σύγκριση των δεδομένων του 2023 γίνει με τις καταναλωτικές τάσεις που επικρατούσαν το 2019.
Η ακρίβεια στα τρόφιμα φαίνεται πως είναι η μεγαλύτερη «πληγή» για το διαθέσιμο εισόδημα της συντριπτικής πλειονότητας των ελληνικών νοικοκυριών. Συγκεκριμένα, πάνω από 7 στα 10 (72,7%) δήλωσαν ότι οι αυξήσεις των τιμών στα τρόφιμα τα επηρέασαν περισσότερο, σε τέτοιο βαθμό ώστε να αναγκαστούν να μειώσουν δαπάνες για άλλες ανάγκες. Ακολουθούν οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας (52,3%), οι τιμές στη βενζίνη (26,1%) και στο πετρέλαιο θέρμανσης (20%).
Υψηλοί παραμένουν παράλληλα οι δείκτες που αφορούν στην καθυστέρηση κάλυψης κάποιας βασικής ανάγκης, όπως επίσκεψη σε κάποιον γιατρό (για το 39,7% των νοικοκυριών), πληρωμή του ηλεκτρικού ρεύματος (26,2%), των λογαριασμών θέρμανσης (21,8%) και πληρωμή φροντιστηρίου/παιδικού σταθμού κλπ. (10%). Την ίδια στιγμή, χαμηλό παραμένει το ποσοστό όσων έχουν τη δυνατότητα να βάλουν χρήματα στην άκρη καθώς, πάνω από 8 στα 10 νοικοκυριά (84,8%) δήλωσαν ότι δεν καταφέρνουν να αποταμιεύσουν.