Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πραγματοποιεί αυτήν την ώρα την καθιερωμένη της ομιλία για την Κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (SOTEU), σε μία από τις πλέον ταραγμένες περιόδους της πολιτικής της πορείας. Αντιμέτωπη με ένα Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που βρίθει από αγανάκτηση και δυσφορία, η πρόεδρος της Κομισιόν θα προσπαθήσει να παρουσιάσει το πολιτικό της όραμα για το μέλλον της ΕΕ.
Γνωστή ως SOTEU, η ομιλία διάρκειας μιας ώρας σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη του νέου έτους εργασίας για τα θεσμικά όργανα της Ένωσης. Η πρωταγωνίστρια της, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρουσιάζει νέες πρωτοβουλίες και θέτει τον πολιτικό τόνο για τους επόμενους 12 μήνες.
Δείτε ζωντανά:
Αυτή τη φορά, όμως, η φον ντερ Λάιεν είναι έτοιμη για απολογισμό.
Η αντίθεση προς την πρόεδρο έχει ενταθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως κατέδειξε η πρόταση μομφής που απέκρουσε λίγο πριν τις καλοκαιρινές διακοπές. Ήταν η πρώτη φορά που αντιμετώπισε ψήφο μη εμπιστοσύνης, αλλά είναι απίθανο να είναι και η τελευταία: δύο ξεχωριστές προτάσεις μομφής ετοιμάζονται από την ριζοσπαστική αριστερά και την ριζοσπαστική δεξιά.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, οι πολιτικές επιλογές της φον ντερ Λάιεν έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις τόσο εντός του Ευρωκοινοβουλίου όσο και μεταξύ των κρατών-μελών. Ιδιαίτερα οι εμπορικές συμφωνίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις χώρες της Mercosur (Αργεντινή, Βραζιλία, Ουρουγουάη και Παραγουάη) έχουν εξοργίσει ευρωβουλευτές από διαφορετικά πολιτικά φάσματα. Η πρώτη θεωρείται από πολλούς μονόπλευρη και επιζήμια για την ΕΕ, ενώ η δεύτερη έχει κατηγορηθεί ότι υπονομεύει τα συμφέροντα των Ευρωπαίων αγροτών και κτηνοτρόφων.
Ακόμα και μέλη της δικής της πολιτικής οικογένειας, του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, έχουν αρχίσει να αμφισβητούν τις επιλογές της, ειδικά όσον αφορά την εμπορική πολιτική, την πράσινη μετάβαση, καθώς και τον ρόλο της Επιτροπής σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Η τοποθέτησή της σχετικά με την αποστολή ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία προκάλεσε την έντονη αντίδραση του Γερμανού Υπουργού Άμυνας, Μπόρις Πιστόριους, ο οποίος υπενθύμισε δημόσια ότι αυτά τα θέματα άπτονται των εθνικών κυβερνήσεων και όχι της Κομισιόν.
Η πολιτική πίεση εντείνεται από παντού. Ακροδεξιές και ακροαριστερές πολιτικές δυνάμεις ζητούν εκ νέου πρόταση μομφής, ενώ η άλλοτε σταθερή στήριξη από το κεντρώο μέτωπο (Σοσιαλιστές, Φιλελεύθεροι, Πράσινοι) φαίνεται πλέον εύθραυστη. Παράλληλα, η κοινή γνώμη εμφανίζεται όλο και πιο απογοητευμένη. Δημοσκόπηση σε πέντε κράτη-μέλη που καλύπτουν το 60% του πληθυσμού της ΕΕ έδειξε ότι το 75% θεωρεί ότι η φον ντερ Λάιεν απέτυχε να προασπίσει τα συμφέροντα της Ένωσης, ενώ το 60% ζητά την παραίτησή της – με το 54% των Γερμανών πολιτών να συμμερίζονται την άποψη αυτή.
Οι εξελίξεις αυτές καθιστούν την φετινή ομιλία SOTEU περισσότερο αμυντική παρά στρατηγική. Αντί να δώσει ώθηση σε νέα νομοθετικά σχέδια ή μεταρρυθμίσεις, η πρόεδρος της Κομισιόν καλείται να αντιμετωπίσει τη δική της πολιτική κρίση αξιοπιστίας. Το περιεχόμενο της ομιλίας της επικεντρώνεται στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας, στη στρατηγική αυτονομία, στην αμυντική θωράκιση και στον ρόλο της ΕΕ στη διεθνή σκηνή. Ωστόσο, όλα αυτά έρχονται σε δεύτερη μοίρα, καθώς η προεδρία της απειλείται άμεσα.
Η εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ θεωρείται από πολλούς το σημείο καμπής. Σε συνάντησή της με τον πρόεδρο Τραμπ, η φον ντερ Λάιεν φέρεται να συμφώνησε σε όρους που ευνοούν την αμερικανική πλευρά, με υψηλούς δασμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα και δεσμεύσεις για δισεκατομμύρια επενδύσεων στην αμερικανική οικονομία και την αγορά ενέργειας. Ακόμα χειρότερα, η συμφωνία αυτή κινδυνεύει να υπονομευθεί πλήρως, καθώς ο Τραμπ απείλησε με επιπλέον δασμούς ως απάντηση σε πρόστιμο που επιβλήθηκε στην Google από την ΕΕ – αποδεικνύοντας πόσο επισφαλής είναι η όποια σταθερότητα επικαλέστηκε η πρόεδρος.
Η πολιτική αποδυνάμωση της φον ντερ Λάιεν φαίνεται πλέον εμφανής ακόμη και στους πιο κοντινούς της συμμάχους. Οι φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις τη θεωρούν πλέον αναξιόπιστη, ενώ οι συντηρητικές ομάδες προσπαθούν να επαναδιαμορφώσουν την ευρωπαϊκή πολιτική ατζέντα χωρίς τη συμμετοχή της. Η φωνή της στην παγκόσμια σκηνή, που κάποτε ήταν ισχυρή, αντιμετωπίζεται πλέον με σκεπτικισμό. Η πρόεδρος της Κομισιόν πρέπει να πείσει όχι μόνο το Κοινοβούλιο, αλλά και την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, ότι εξακολουθεί να μπορεί να ηγηθεί ενός μπλοκ που αντιμετωπίζει εσωτερικούς διχασμούς, παγκόσμιες γεωπολιτικές προκλήσεις και κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς του.
Σημεία από την ομιλία της:
Η κ. φον ντερ Λάιεν κάλεσε για ενότητα στην αρχή της ομιλίας της: «Ενότητα μεταξύ των κρατών μελών. Ενότητα μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Ενότητα μεταξύ των φιλοευρωπαϊκών δημοκρατικών δυνάμεων σε αυτό το Σώμα».
Για τη Ρωσία:
-Η Ρωσία την περασμένη εβδομάδα εξαπέλυσε τη μεγαλύτερη επίθεση στο Κίεβο και σήμερα είχαμε παραβίαση χωρίς προηγούμενο των συνόρων και του εναερίου χώρου της Πολωνίας από ρωσικά drones. Είμαστε σε πλήρη αλληλεγγύη με την Πολωνία. Το μήνυμα του Πούτιν είναι ξεκάθαρο, όπως και η απάντησή μας: Περισσότερες κυρώσεις, ενώ το 19ο πακέτο είναι σε επεξεργασία.
-170 δισ. στρατιωτική και οικονομική βοήθεια δίνονται στην Ουκρανία και πρέπει να δοθούν και άλλα, για αυτό επειγόντως θα επεξεργαστούμε νέα λύση. Ννα χρηματοδοτήσουμε την προσπάθεια της Ουκρανίας στον πόλεμο με τα «παγωμένα» ρωσικά περιουσιακά στοιχεία εν είδει δανείων, που η Ουκρανία θα εξοφλήσει, αφού η Ρωσία καταβάλλει πολεμικές αποζημιώσεις.
-Να αξιοποιήσουμε τη βιομηχανική μας ισχύ για να αντιμετωπίσει την Ουκρανία στον πόλεμο των drones. Η Ευρώπη θα προκαταβάλει 6 δισ για ενίσχυση της Ουκρανίας στην παραγωγή drones.
-Η Ευρώπη πρέπει να είναι έτοιμη να αναλάβει την ευθύνη της δικής της ασφάλειας, το ΝΑΤΟ θα έχει τη δική του σημασία, αλλά είναι αναγκαία η Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση. Το πρόγραμμα SAFE είναι έτοιμο να χρηματοδοτήσει αμυντικά προγράμματα ύψους 150 δισ, με 19 χώρες να έχουν υποβάλει αίτημα. Η ανατολική πτέρυγα της Ευρώπης προστατεύει ολόκληρη την Ευρώπη, από τη Βαλτική μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα, θα τη στηρίξουμε με το Eastern Flank Watch, να οικοδομήσουμε ένα τείχος από drones.
Για την ανταγωνιστηκότητα της ΕΕ:
Μιλώντας για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανέφερε πως η ανεξαρτησία της ΕΕ εξαρτάται από αυτήν. Οι οικονομικές και γεωπολιτικές συνθήκες είναι αντίξοες και για αυτό επενδύουμε στην καθαρή και ψηφιακή οικονομία και με το μελλοντικό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, το διπλασιασμένο πρόγραμμα «Ορίζοντες» και την έκθεση Ντράγκι. Το ψηφιακό ευρώ θα διευκολύνει καταναλωτές και επιχειρήσεις, θα οδηγήσει σε λιγότερη γραφειοκρατία, ενώ ακολουθούν και άλλα πολυνομοσχέδια, για τις νεοφυείς επιχειρήσεις κ.α.
Κορυφαίο πλεονέκτημά μας είναι η Ενιαία Αγορά, που όμως είναι ακόμα ανολοκλήρωτη. Θα παρουσιάσουμε οδικό χάρτη μέχρι το 2028 για τα κεφάλαια, τις υπηρεσίες. Παράλληλα, επενδύουμε μαζικά σε ευρωπαϊκά εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης, γιατί στηρίζουν τις νεοφυείς επιχειρήσεις.
Για τη Γάζα:
Αυτό που συμβαίνει στη Γάζα έχει συνταράξει τη συνείδηση της ανθρωπότητας. Οι εικόνες είναι ολέθριες και θέλω να στείλω σαφές μήνυμα: ο ανθρωπογενής λιμός δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως όπλο πολέμου, πρέπει να σταματήσει. Είναι επίσης κάτι που εντάσσεται σε μια μετατόπιση που είναι απαράδεκτη: τα σχέδια για τον οικονομικό στραγγαλισμό, τον εποικισμό, οι δηλώσεις ακροδεξιών υπουργών της ισραηλινής κυβέρνησης που υποκινούν βία και υπονομεύουν το όραμα των δύο κρατών. Δεν πρέπει να αφήσουμε να συμβαίνει αυτό. Η αδυναμία της Ευρώπης να ανταποκριθεί είναι επώδυνη, πρέπει να δείξει τον δρόμο όπως έχει κάνει στο παρελθόν. Η ανθρωπιστική μας βοήθεια υπερβαίνει κατά πολύ των άλλων εταίρων, αλλά πρέπει να κάονυμε περισσότερα. Θα προτείνω μια δέσμη μέτρων.
Αναστέλουμε ως Επιτροπή τη διμερή μας στήριξη στο Ισραήλ, προτείνουμε κυρώσεις κατά των ακραίων υπουργών και των βίαιων εποίκων και τη μερική αναστολή της συμφωνίας σύνδεσης για θέματα σχετικά με το εμπόριο.
Πρέπει να αναλάβουμε όλοι την ευθύνη που μας αναλογούν. Τον επόμενο μήνα θα συστήσουμε Ειδικό Ταμείο για την Ανασυγκρότηση της Γάζας και Ταμείο Εταίρων για την Παλαιστίνη. Είμαι μακροχρόνια φίλη του λαού του Ισραήλ, γνωρίζω πόσο συγκλόνισαν τη χώρα οι αποτρόπαιες επιθέσεις της Χαμάς, δεν μπορεί ποτέ να υπάρξει χώρος για τη Χαμάς, γιατί είναι τρομοκράτες και κρατούν το μέλλον τους σε ομηρία. Οι όμηροι πρέπει να απελευθερωθούν, πρέπει να υπάρξει ανεμπόδιστη πρόσβαση στην ανθρωπιστική βοήθεια και άμεση κατάπαυση του πυρός, αλλά για να είναι βιώσιμο το μέλλον, πρέπει να προχωρήσει η λύση των δύο κρατών.
Συμφωνία με την Ουκρανία για τα drones
Καθώς συνέχιζε να περιγράφει την υποστήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι η Ένωση θα συνάψει συμφωνία με την Ουκρανία για τα drones, η οποία θα χρηματοδοτηθεί μέσω δανείου ύψους 6 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα Extraordinary Revenue Acceleration (ERA) υπό την ηγεσία της G-7.
«Η Ουκρανία έχει την ευρηματικότητα. Αυτό που χρειάζεται είναι κλίμακα. Και μαζί, μπορούμε να την παρέχουμε: έτσι ώστε η Ουκρανία να διατηρήσει το πλεονέκτημά της και η Ευρώπη να ενισχύσει το δικό της», είπε.