Η Ευρώπη, που κάποτε κυριαρχούσε στον κόσμο, σήμερα κινδυνεύει να γίνει θεατής της Ιστορίας. Παρά τη μακρά παράδοση σε πολιτισμό, επιστήμη και βιομηχανία, η γηραιά ήπειρος βλέπει την ισχύ της να φθίνει, τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά, αναφέρει η Wall Street Journal σε ανάλυσή της.
Σύμφωνα με τη Deutsche Bank, οι ευρωπαϊκές οικονομίες παραμένουν σχεδόν στάσιμες εδώ και 15 χρόνια – η μεγαλύτερη περίοδος αδράνειας από τη Βιομηχανική Επανάσταση. Η Γερμανία έχει αυξήσει το ΑΕΠ της μόλις 1% από το 2017, ενώ οι ΗΠΑ 19%. Η συμμετοχή της Ευρώπης στο παγκόσμιο ΑΕΠ έπεσε από 33% το 2005 σε 23% το 2024, επίπεδα που θυμίζουν Μεσαίωνα.
Παράλληλα το χάσμα εισοδημάτων με τις ΗΠΑ έχει διευρυνθεί: το κατά κεφαλήν ΑΕΠ φτάνει τα 86.000 δολάρια στις ΗΠΑ, έναντι 56.000 στη Γερμανία και 53.000 στη Βρετανία. Αν και οι Ευρωπαίοι απολαμβάνουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής και κοινωνική ασφάλεια, οι Αμερικανοί διαθέτουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, μεγαλύτερες κατοικίες και περισσότερες ανέσεις.
Ακόμη ένα ζήτημα είναι ότι η Ευρώπη γερνά. Ο μέσος Ευρωπαίος είναι 45 ετών – έξι χρόνια μεγαλύτερος από τον μέσο Αμερικανό. Ως το 2050 ο ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί κατά 50 εκατ. άτομα, ενώ οι συντάξεις και το σύστημα υγείας θα εκτινάξουν τις δαπάνες. Χωρίς ανάπτυξη, οι κυβερνήσεις θα αναγκαστούν είτε να περικόψουν παροχές είτε να αυξήσουν κι άλλο τη βαριά φορολογία, που ήδη φτάνει 44% στη Γαλλία έναντι 25% στις ΗΠΑ.
Κακή συγκυρία, αλλά και κακές πολιτικές
Το ευρωπαϊκό εξαγωγικό μοντέλο χτυπήθηκε από εμπορικούς πολέμους, τον πόλεμο στην Ουκρανία και την άνοδο της Κίνας. Όμως, οι χρόνιες αγκυλώσεις επιδεινώνουν την κρίση: υπερβολική γραφειοκρατία, υψηλή φορολογία και τριπλάσιο σε σχέση με τις ΗΠΑ, ενεργειακό κόστος. Η έλλειψη πυρηνικής ενέργειας στη Γερμανία και οι περιορισμοί σε νέες υποδομές στη Βρετανία καθιστούν πολλές επενδύσεις «ανεφάρμοστες».
Η SAP, η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή εταιρεία, κατατάσσεται μόλις 28η παγκοσμίως, όταν πριν δέκα χρόνια τέσσερις ευρωπαϊκές βρίσκονταν στη δεκάδα. Το μερίδιο της Ευρώπης στις παγκόσμιες χρηματιστηριακές αποτιμήσεις έχει καταρρεύσει. Στρατιωτικά, η ήπειρος βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Μεσαίωνα, με τον βρετανικό στρατό να «χωρά» ολόκληρος στο στάδιο Wembley.
Η Ευρώπη περιορίζεται σε ρόλο κομπάρσου στις συνομιλίες για την Ουκρανία. Η Κίνα δείχνει αδιαφορία για στενότερους δεσμούς, ενώ η ΕΕ υπέκυψε στις απαιτήσεις του Τραμπ για επιβολή δασμών 15% στις εξαγωγές της προς τις ΗΠΑ, χωρίς να αντιδράσει όπως η Κίνα.
Ο Μάριο Ντράγκι παρουσίασε προτάσεις για κοινή κεφαλαιαγορά, ενιαία ενεργειακή πολιτική και επενδύσεις στην άμυνα. Όμως, η αντίσταση χωρών, συνδικάτων και κλαδικών λόμπι μπλοκάρει τις μεταρρυθμίσεις. «Δεν μπορείς να λες “όχι” σε όλα», προειδοποίησε ο ίδιος.
Παρά τη σχετική παρακμή, η Ευρώπη εξακολουθεί να προσφέρει άνετη ζωή: λιγότερες ανισότητες, κοινωνικό κράτος, ελεύθερο χρόνο. Για πολλούς πολίτες, η σχετική υστέρηση ίσως είναι αποδεκτή. Όμως, χωρίς αναπτυξιακή ώθηση και γενναίες μεταρρυθμίσεις, η ήπειρος απειλείται με δημοσιονομική ασφυξία, πολιτική αστάθεια και απώλεια ρόλου σε διεθνές επίπεδο.