Η παγκόσμια κατανάλωση άνθρακα σημείωσε ιστορικό ρεκόρ το 2024, παρά τις συνεχείς προσπάθειες μετάβασης σε καθαρότερες μορφές ενέργειας, θέτοντας σε σοβαρό κίνδυνο τους στόχους για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση State of Climate Action, παρότι το μερίδιο του άνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή μειώθηκε λόγω της ανόδου των ΑΠΕ, η συνολική ενεργειακή ζήτηση αυξήθηκε, οδηγώντας σε περισσότερη καύση άνθρακα.
Η έκθεση περιγράφει μια ζοφερή εικόνα για την ικανότητα των κρατών να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους, τονίζοντας ότι οι εκπομπές παραμένουν εκτός τροχιάς για την επίτευξη των κλιματικών στόχων.
«Κάνουμε βήματα, αλλά όχι αρκετά γρήγορα»
Η Κλέα Σούμερ του World Resources Institute (WRI), που ηγήθηκε της μελέτης, προειδοποιεί:
«Κάνουμε τα σωστά βήματα, αλλά όχι αρκετά γρήγορα. Για πέμπτη χρονιά βλέπουμε ότι οι προσπάθειες κατάργησης του άνθρακα είναι εκτός πορείας».
Ο άνθρακας “φρενάρει” την ενεργειακή μετάβαση
Για να επιτευχθεί το μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών έως το 2050, όπως προβλέπει η Συμφωνία των Παρισίων, ολοένα και περισσότεροι τομείς πρέπει να ηλεκτροποιηθούν. Ωστόσο, αυτό έχει νόημα μόνο αν η παραγωγή ρεύματος είναι χαμηλών εκπομπών.
«Ένα ενεργειακό σύστημα που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα προκαλεί αλυσιδωτές επιπτώσεις», σημειώνει η Σούμερ. «Δεν θα περιορίσουμε την υπερθέρμανση στους 1,5°C, όσο η χρήση άνθρακα συνεχίζει να αυξάνεται».
Παρά τις δεσμεύσεις, χώρες όπως η Ινδία και οι ΗΠΑ κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση. Ο Ναρέντρα Μόντι πανηγύρισε φέτος την παραγωγή 1 δισ. τόνου άνθρακα, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ δηλώνει ανοιχτά υπέρ των ορυκτών καυσίμων και έχει παγώσει έργα ανανεώσιμης ενέργειας.
Αντίθετα, Κίνα και Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζουν να επενδύουν δυναμικά στις ΑΠΕ.
Οι ΑΠΕ τρέχουν, αλλά όχι αρκετά
Η ηλιακή ενέργεια χαρακτηρίζεται από την έκθεση ως «η ταχύτερα αναπτυσσόμενη πηγή ενέργειας στην ιστορία», ενώ και η αιολική κινείται ανοδικά. Ωστόσο, οι ρυθμοί ανάπτυξης πρέπει να διπλασιαστούν μέσα στη δεκαετία για να επιτευχθούν οι στόχοι εκπομπών.
Η Σόφι Μπεμ από το WRI σχολιάζει:
«Οι πρόσφατες επιθέσεις των ΗΠΑ κατά της καθαρής ενέργειας δυσκολεύουν την πρόοδο, αλλά η μετάβαση είναι πλέον παγκόσμια τάση. Η καθαρή ενέργεια είναι η φθηνότερη και πιο αξιόπιστη επιλογή για ανάπτυξη».
Κρίσιμα μέτωπα: θέρμανση, βιομηχανία, δάση
Η ενεργειακή απόδοση βελτιώνεται αργά, ιδιαίτερα στη θέρμανση κτηρίων, ενώ οι βιομηχανικές εκπομπές αυξάνονται. Ο χαλυβουργικός τομέας εμφανίζει υψηλότερη «ανθρακική ένταση», δηλαδή περισσότερες εκπομπές ανά τόνο παραγωγής.
Αντίθετα, οι μεταφορές δείχνουν πρόοδο: πάνω από 20% των νέων αυτοκινήτων παγκοσμίως ήταν ηλεκτρικά το 2024, με την Κίνα να αγγίζει το 50%.
Η έκθεση προειδοποιεί επίσης για την απώλεια δασών και φυσικών καταβοθρών άνθρακα. Πάνω από 8 εκατομμύρια εκτάρια δασών χάθηκαν το 2024 — αριθμός υψηλότερος από το 2021.
Η ανθρωπότητα, τονίζει, πρέπει να επιταχύνει εννέα φορές τους ρυθμούς προστασίας δασών για να φτάσει στον στόχο της μηδενικής αποψίλωσης.