Όταν ένας από τους συνδικαιούχους ενός κοινού τραπεζικού λογαριασμού αποβιώσει, ανακύπτουν σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τη διαχείριση των καταθέσεων. Η ελληνική νομοθεσία και η πάγια νομολογία του Αρείου Πάγου παρέχουν σαφείς απαντήσεις για τα δικαιώματα των επιζώντων συνδικαιούχων και των κληρονόμων του θανόντος.
Η ειδική νομοθετική ρύθμιση για τον κοινό τραπεζικό λογαριασμό
Το άρθρο 2 του νόμου 5638/1932 θεσπίζει ειδική διάταξη για τις καταθέσεις σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό. Όταν στη σύμβαση του λογαριασμού υπάρχει ρητός όρος ότι, σε περίπτωση θανάτου ενός δικαιούχου, η κατάθεση μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στους επιζώντες, τότε το σύνολο των χρημάτων περιέρχεται αυτόματα στους εναπομείναντες συνδικαιούχους. Η ρύθμιση αυτή έχει επιβεβαιωθεί επανειλημμένα από τη νομολογία.
Η θέση του Αρείου Πάγου για τα δικαιώματα των κληρονόμων
Με την απόφαση 381/2018 του Α2 Τμήματος, ο Άρειος Πάγος διευκρίνισε ότι, όταν υφίσταται ο παραπάνω όρος, οι κληρονόμοι του αποβιώσαντος δεν αποκτούν κανένα δικαίωμα επί των καταθέσεων. Το ποσό δεν εντάσσεται στην κληρονομιά και δεν μπορεί να διεκδικηθεί ούτε μέσω κληρονομικής διαδοχής ούτε με πράξεις εν ζωή.
Ο επιζών συνδικαιούχος έχει το δικαίωμα να αναλάβει ολόκληρο το υπόλοιπο του λογαριασμού από την τράπεζα. Οι κληρονόμοι του θανόντος δεν έχουν έννομο δικαίωμα προσφυγής κατά του πιστωτικού ιδρύματος. Μπορούν μόνο να στραφούν κατά του επιζώντος συνδικαιούχου, εφόσον επικαλούνται εσωτερικές συμφωνίες για το μερίδιο που αντιστοιχούσε στον αποβιώσαντα.
Περιπτώσεις απουσίας του ειδικού όρου
Όταν στον κοινό τραπεζικό λογαριασμό δεν υπάρχει ο όρος του άρθρου 2 του ν. 5638/1932, η νομική εικόνα διαφοροποιείται. Οι κληρονόμοι του θανόντος διατηρούν το δικαίωμα να αξιώσουν από τον επιζώντα συνδικαιούχο το ποσοστό που αντιστοιχεί στον κληρονομούμενο.
Ωστόσο, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, δεν αποκτούν άμεση απαίτηση έναντι της τράπεζας, καθώς δεν υποκαθίστανται αυτομάτως στη θέση του αρχικού καταθέτη.
Το γενικό πλαίσιο λειτουργίας του κοινού λογαριασμού
Σύμφωνα με το άρθρο 1 του νόμου 5638/1932, όπως τροποποιήθηκε με το ΝΔ 951/1971, η χρηματική κατάθεση σε κοινό λογαριασμό στο όνομα δύο ή περισσότερων προσώπων παρέχει σε κάθε συνδικαιούχο δικαίωμα αυτοτελούς διαχείρισης. Κάθε δικαιούχος μπορεί να ενεργεί χωρίς τη συναίνεση των υπολοίπων.
Η ανάληψη ποσών από οποιονδήποτε συνδικαιούχο γίνεται εξ ιδίου δικαίου. Αν ένας συνδικαιούχος αναλάβει ολόκληρο το υπόλοιπο, η απαίτηση έναντι της τράπεζας εξοφλείται πλήρως. Οι λοιποί συνδικαιούχοι έχουν μόνο εσωτερική αξίωση εναντίον του.
Φορολογικές απαλλαγές και ειδικές προβλέψεις
Τα άρθρα 2 και 3 του νόμου 5638/1932 προβλέπουν ότι, όταν υπάρχει ο σχετικός όρος, η μεταβίβαση της κατάθεσης στους επιζώντες απαλλάσσεται από κάθε φόρο κληρονομιάς. Η απαλλαγή αυτή δεν ισχύει για τους κληρονόμους του τελευταίου επιζώντος συνδικαιούχου, οι οποίοι υπάγονται στη συνήθη φορολογική μεταχείριση.
Συμπεράσματα για τη διαχείριση του κοινού λογαριασμού
Σε περίπτωση θανάτου συνδικαιούχου, οι κληρονόμοι του δεν αποκτούν άμεσο δικαίωμα έναντι της τράπεζας. Όταν υπάρχει ο ειδικός όρος, ο επιζών συνδικαιούχος θεωρείται δανειστής εις ολόκληρον και δικαιούται να εισπράξει το σύνολο της κατάθεσης.
Αν ο όρος δεν υπάρχει, οι κληρονόμοι μπορούν να στραφούν μόνο κατά του επιζώντος συνδικαιούχου, στηριζόμενοι στις εσωτερικές συμφωνίες που είχαν διαμορφωθεί μεταξύ των δικαιούχων του κοινού τραπεζικού λογαριασμού.