Το Βατικανό αντιμετωπίζει μια σοβαρή και διαρκή οικονομική δυσχέρεια, καθώς δυσκολεύεται να καλύψει τις βασικές του οικονομικές ανάγκες. Οι δωρεές μειώνονται, οι λειτουργικές δαπάνες αυξάνονται, και τα έσοδα από ακίνητα και επενδύσεις δεν επαρκούν, οδηγώντας σε γενικευμένη λιτότητα. Ο τελευταίος συνολικός προϋπολογισμός που δόθηκε στη δημοσιότητα ήταν για το 2022, με προβλεπόμενα έσοδα 770 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος διατίθεται για την υποστήριξη των διπλωματικών αποστολών ανά τον κόσμο και των μέσων ενημέρωσης της Εκκλησίας. Ωστόσο, το έλλειμμα παραμένει σταθερό και προβληματικό.
Η Αγία Έδρα στηρίζεται σε δύο βασικές πηγές εισοδήματος: τις ετήσιες εισφορές των επισκοπών και τον «Οβολό του Αγίου Πέτρου», την ετήσια συνεισφορά των πιστών κάθε Ιούνιο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να αποτελούν τον μεγαλύτερο χρηματοδότη, τόσο μέσω των επισκοπών όσο και των ατομικών δωρεών, που καλύπτουν πάνω από το μισό του συνολικού ποσού.
Ωστόσο, οι συνεισφορές από τον Οβολό παρουσιάζουν δραματική πτώση: από 101 εκατ. δολάρια το 2006, έφτασαν τα 47 εκατ. το 2020. Παρότι υπήρξε κάποια ανάκαμψη τα επόμενα χρόνια, η πτώση σχετίζεται και με απώλεια εμπιστοσύνης λόγω αποκαλύψεων για κακή διαχείριση, όπως η χρήση των δωρεών για κάλυψη ελλειμμάτων και το σκάνδαλο με το ακίνητο του Λονδίνου, που προοριζόταν για πολυτελείς κατοικίες.
Η Αγία Έδρα διαθέτει πάνω από 5.400 ακίνητα, κυρίως στην Ιταλία και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Μόνο το 20% αποφέρει έσοδα με εμπορικούς όρους, καθώς τα υπόλοιπα διατίθενται για εσωτερικές ανάγκες ή με ευνοϊκά μισθώματα σε προσωπικό. Έτσι, τα ετήσια έσοδα δεν ξεπερνούν τα 35 εκατ. ευρώ. Παρότι ασκούνται πιέσεις για πώληση ακινήτων, η ηγεσία του Βατικανού παραμένει επιφυλακτική. Μοναδική πρόσφατη πώληση ήταν η πρεσβεία στο Τόκιο. Ακόμα και ακίνητα με προβλήματα, όπως το νοσοκομείο Fatebenefratelli στη Ρώμη, διατηρούνται για λόγους κοινωνικής εικόνας.
Αναγκαία αλλαγή κουλτούρας
Ο πάτερ Ρόμπερτ Γκαλ, ειδικός διοίκησης εκκλησιαστικών οργανισμών, προτείνει μετάβαση από το μοντέλο των εράνων σε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική προσέλκυσης σταθερών δωρητών. Αυτό απαιτεί βαθιά αλλαγή νοοτροπίας – ιδιαίτερα στην Ευρώπη, όπου η κουλτούρα της φιλανθρωπίας δεν συνοδεύεται από ισχυρά φορολογικά κίνητρα, όπως στις ΗΠΑ.
Η ενθρόνιση του νέου Πάπα Λέοντα ΙΔ΄, παρουσία 200.000 πιστών, ίσως αποτελέσει ευκαιρία για ανανέωση και ενίσχυση του οράματος της Εκκλησίας. Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά ο Γκαλ: «Το ζήτημα είναι πόσοι από εκείνους που συγκινήθηκαν, θα αποφασίσουν να συνεισφέρουν ουσιαστικά».