Το ελαιόλαδο παραμένει σε τροχιά ακρίβειας στην Ελλάδα, με τις τιμές να κινούνται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα τα τελευταία δύο χρόνια. Η εκτίναξη έχει ήδη επιφέρει σοβαρές συνέπειες στην κατανάλωση, μετατρέποντας το προϊόν σε είδος πολυτελείας για τα ελληνικά νοικοκυριά.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, η τιμή του ελαιολάδου στη χώρα αυξήθηκε συνολικά κατά 137,2% από τον Ιανουάριο του 2021 έως τον Μάιο του 2024, όταν ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος διαμορφώθηκε στο 121,5%. Το ελαιόλαδο έχει εξελιχθεί σε βασικό παράγοντα τροφοπληθωρισμού, αφού εκτιμάται ότι προσέθεσε περίπου 0,5 μονάδες στον δείκτη τροφίμων το πρώτο εξάμηνο του 2024.
Αιτίες εκτόξευσης των τιμών
Η άνοδος εξηγείται από συνδυασμό παραγόντων, με κύριο την κλιματική αλλαγή. Ξηρασίες και ακραία φαινόμενα έπληξαν σοβαρά τις σοδειές σε Ελλάδα, Ισπανία και Ιταλία, περιορίζοντας την παραγωγή και ωθώντας τις τιμές προς τα πάνω. Επιπλέον, οι γεωπολιτικές εντάσεις και τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες —από τις επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα έως την αστάθεια στη Μέση Ανατολή— αύξησαν το κόστος μεταφοράς και την αβεβαιότητα στην αγορά.
Οι συνέπειες στα νοικοκυριά και το παράθυρο αισιοδοξίας
Η ακρίβεια αποτυπώνεται έντονα στην καθημερινότητα των πολιτών. Έρευνες καταγράφουν μείωση της κατανάλωσης ελαιολάδου έως 40% σε σχέση με προηγούμενα χρόνια, με αρκετούς να στρέφονται σε φθηνότερα έλαια, όπως το ηλιέλαιο. Η υποχώρηση είναι ιδιαίτερα αισθητή στα χαμηλά εισοδήματα, ενώ οι αγοραστές προτιμούν πλέον και χαμηλότερες ποιοτικές κατηγορίες, αντί για εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο.
Παρά τη δύσκολη εικόνα, οι προοπτικές δείχνουν σημάδια βελτίωσης. Οι πρώτες ενδείξεις για το 2024 προβλέπουν αύξηση παραγωγής στην Ελλάδα κατά 42,9%, ενώ και η Ισπανία εκτιμάται ότι θα καταγράψει ενίσχυση, εξέλιξη που μπορεί να οδηγήσει σε σταδιακή αποκλιμάκωση τιμών. Οι ειδικοί θεωρούν πιθανή πτώση 30%-50% σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα, με τον αντίκτυπο να γίνεται αισθητός από το φθινόπωρο.
Ωστόσο, προειδοποιούν ότι η αγορά παραμένει εύθραυστη, καθώς τα ακραία φαινόμενα ενδέχεται να επαναληφθούν. Επιπλέον, η καθυστέρηση στη λιανική αποκλιμάκωση και η έλλειψη αποθεμάτων σε χαμηλές τιμές σημαίνουν ότι τα νοικοκυριά θα χρειαστεί να περιμένουν για ουσιαστική ανακούφιση.
Οικονομολόγοι και ενώσεις καταναλωτών ζητούν αυστηρότερους ελέγχους στην αγορά και μέτρα στήριξης για τους πιο ευάλωτους, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη για αναθεώρηση αγροτικής πολιτικής που θα ενισχύσει τη βιωσιμότητα της ελληνικής παραγωγής και θα μειώσει την εξάρτηση από εξωγενείς κινδύνους.