Τα εμβόλια αποτελούν ισχυρό μέσο πρόληψης των ιογενών λοιμώξεων, όπως της γρίπης τύπου Α (IAV). Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά τους περιορίζεται συχνά σε συγκεκριμένα στελέχη και μειώνεται όταν ο ιός υφίσταται μεταλλάξεις που του επιτρέπουν να διαφεύγει από την ανοσολογική προστασία που προσφέρουν.
Μόνο ο IAV ευθύνεται για περίπου 500.000 θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο. Για την καλύτερη προστασία ευάλωτων πληθυσμών και την αποφυγή πανδημιών, οι επιστήμονες αναζητούν τρόπους να δημιουργήσουν καλύτερες, πιο καθολικές, ανθεκτικές στις μεταλλάξεις και έτοιμες προς χρήση θεραπείες για τον ιό.
Ερευνητές στο Jackson Laboratory στο Φάρμινγκτον του Κονέτικατ ίσως βρήκαν τη λύση. Η έρευνά τους, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό Science Advances, εστιάζει σε μη-εξουδετερωτικά αντισώματα, δηλαδή πρωτεΐνες που παράγει το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι περισσότερες τρέχουσες θεραπείες αντισωμάτων βασίζονται σε εξουδετερωτικά αντισώματα.
Τα εμβόλια στηρίζονται στη δημιουργία εξουδετερωτικών αντισωμάτων για την πρόληψη της μόλυνσης, ενώ τα μη-εξουδετερωτικά αντισώματα λειτουργούν βοηθώντας το ανοσοποιητικό σύστημα να καταπολεμήσει τη μόλυνση. Με άλλα λόγια, η θεραπεία με μη-εξουδετερωτικά αντισώματα δεν λειτουργεί ως εμβόλιο.
Η ομάδα μελέτησε τρία μη-εξουδετερωτικά αντισώματα που μπλοκάρουν ένα βασικό κανάλι πρωτονίων (M2e) του IAV. Δοκίμασαν διάφορους συνδυασμούς αυτών των αντισωμάτων (μεμονωμένα, σε ζευγάρια ή όλα μαζί) προκειμένου να εκτιμήσουν την προφυλακτική και θεραπευτική τους αποτελεσματικότητα σε ποντίκια μολυσμένα με διαφορετικά στελέχη του ιού – συμπεριλαμβανομένων θανατηφόρων στελεχών της γρίπης των πτηνών.
Διαπίστωσαν ότι ο συνδυασμός και των τριών αντισωμάτων, σε μορφή «κοκτέιλ», ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικός. «Ενώ οι συνδυασμοί χαμηλής δόσης ζευγών M2e-mAb απέτυχαν να προστατεύσουν πλήρως τα ποντίκια που είχαν προσβληθεί από IAV από τη θνησιμότητα, ένα τριπλό ‘κοκτέιλ’ που αποτελείται από M2e-mAbs με ανταγωνιστικές θέσεις σύνδεσης στην περιοχή N-τερματικού άκρου της πρωτεΐνης M2 ήταν καθολικά προστατευτικό και εξαιρετικά αποτελεσματικό σε χαμηλές δόσεις. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η προστασία δεν οφείλεται σε κυρίαρχη δράση ενός ή δύο αντισωμάτων, αλλά στη συνεργιστική δράση και των τριών μαζί» αναφέρουν οι συγγραφείς της μελέτης.
Η θεραπεία ήταν αποτελεσματική ακόμα και όταν χορηγήθηκε τις πρώτες ημέρες της μόλυνσης. Διαπιστώθηκε ότι το 100% των ποντικιών που είχαν μολυνθεί με το στέλεχος της γρίπης των πτηνών H7N9, επέζησαν όταν έλαβαν θεραπεία την ημέρα της μόλυνσης (ημέρα 0), την επόμενη ημέρα (ημέρα 1) ή την τρίτη ημέρα (ημέρα 3). Το 80% των ποντικιών επέζησε όταν έλαβαν τη θεραπεία τη δεύτερη ημέρα.
Σε αντίθεση με τα συμβατικά εμβόλια, το «κοκτέιλ» αντισωμάτων αποδείχθηκε αποτελεσματικό και στις μεταλλάξεις του ιού τόσο σε ανοσοεπαρκή όσο και σε ανοσοανεπαρκή ποντίκια. «Συνολικά, τα αποτελέσματά μας αποδεικνύουν ότι η τριπλή θεραπεία M2e-mAb είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική και ανθεκτική σε μεταλλάξεις που επιτρέπουν στον ιό να διαφεύγει, ακόμη και έναντι ενός από τα πιο θανατηφόρα υποστελέχη του IAV» σημειώνουν οι ερευνητές.
Ωστόσο, τονίζουν ότι η θεραπεία θα πρέπει να δοκιμαστεί και σε ανθρώπους. Εάν αποδειχθεί αποτελεσματική στις κλινικές δοκιμές, μπορεί να αποτελέσει μια νέα, έτοιμη προς χρήση και ευρέως αποτελεσματική θεραπεία για την εποχική και πανδημική γρίπη – ιδιαίτερα όταν οι νέες εκδόσεις εμβολίων καθυστερούν ή αποδεικνύονται αναποτελεσματικές.