Καθώς οι εντάσεις στη Μέση Ανατολή αυξάνονται μετά τις πρόσφατες ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές κατά του Ιράν, επανέρχονται με ένταση τα σενάρια αποκλεισμού του Στενού του Ορμούζ, ενός από τα πλέον στρατηγικά σημεία για τη διεθνή ενέργεια και ναυσιπλοΐα. Με περίπου 20 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου να διέρχονται ημερησίως μέσω αυτού του στενού θαλάσσιου διαύλου – σχεδόν το 20% των παγκόσμιων ροών πετρελαίου – οποιαδήποτε διακοπή θα προκαλούσε σοβαρότατους κραδασμούς στην παγκόσμια αγορά ενέργειας.
Το Ιράν έχει κατά το παρελθόν απειλήσει αρκετές φορές να αποκλείσει το Στενό του Ορμούζ, κυρίως σε περιόδους έντασης με τις Ηνωμένες Πολιτείες ή όταν βρίσκονταν σε εξέλιξη κυρώσεις για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Το 2018, οι απειλές αυτές αναζωπυρώθηκαν μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία JCPOA. Παρόμοια ρητορική είχε ακουστεί και το 2011-2012, όταν η Τεχεράνη αντιδρούσε στις κυρώσεις της Δύσης.
Ωστόσο, όπως επισημαίνουν ειδικοί, η εφαρμογή ενός πλήρους αποκλεισμού του στενού θεωρείται απίθανη – αν όχι ανέφικτη. Ο Anas Alhajji της Energy Outlook Advisors σημειώνει πως το μεγαλύτερο μέρος του διαύλου δεν βρίσκεται σε ιρανικά χωρικά ύδατα, ενώ το γεωγραφικό πλάτος του – από 35 έως 60 μίλια – επιτρέπει εναλλακτικές διαδρομές εντός διεθνών υδάτων ή δια μέσου του Ομάν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Οι ΗΠΑ, με τον Πέμπτο Στόλο τους να εδρεύει στο Μπαχρέιν, διατηρούν μόνιμη στρατιωτική παρουσία στην περιοχή, καθιστώντας οποιονδήποτε αποκλεισμό ιδιαιτέρως ριψοκίνδυνο.
Ο ρόλος της Κίνας ως σταθεροποιητικής δύναμης
Καίριας σημασίας είναι η στάση της Κίνας, η οποία έχει εξελιχθεί στον μεγαλύτερο εισαγωγέα ιρανικού πετρελαίου, απορροφώντας πάνω από το 75% των εξαγωγών του Ιράν. Παράλληλα, είναι ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Τεχεράνης. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε διακοπή της διέλευσης μέσω του Ορμούζ δεν θα έπληττε μόνο την παγκόσμια αγορά, αλλά και τα ίδια τα συμφέροντα του Ιράν, προκαλώντας ανατροφοδοτούμενη οικονομική ζημία.
Η Ellen Wald της Washington Ivy Advisors υπογραμμίζει ότι «η Κίνα δεν θέλει να διαταραχθεί με κανέναν τρόπο η ροή πετρελαίου από τον Περσικό Κόλπο και δεν θέλει να αυξηθεί η τιμή του πετρελαίου». Αντί να επιτρέψει τέτοια αποσταθεροποίηση, το Πεκίνο αναμένεται να χρησιμοποιήσει την οικονομική του επιρροή ώστε να αποτρέψει την Τεχεράνη από ριψοκίνδυνες κινήσεις. Ο Alhajji, εξάλλου, παρατηρεί πως οι «φίλοι του Ιράν», δηλαδή οι εμπορικοί του εταίροι, θα υποφέρουν περισσότερο από τους εχθρούς του σε ένα τέτοιο σενάριο.
Περιορισμένες δυνατότητες αλλά υψηλός κίνδυνος διατάραξης
Αν και οι ειδικοί εκτιμούν πως ένα πλήρες κλείσιμο του Στενού είναι απίθανο, το Ιράν θα μπορούσε να προσπαθήσει να δημιουργήσει συνθήκες αποσταθεροποίησης. Η Helima Croft της RBC Capital Markets σημειώνει πως είναι εφικτές τακτικές παρενόχλησης όπως επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια ή ναρκοθέτηση της θαλάσσιας διόδου. Οποιαδήποτε τέτοια ενέργεια θα μπορούσε να προκαλέσει άμεσες αναταράξεις στις τιμές του πετρελαίου και σε ασφαλιστικά κόστη.
Το Στενό του Ορμούζ λειτουργεί ως ζωτική αρτηρία της παγκόσμιας οικονομίας. Οι αυξανόμενες γεωπολιτικές πιέσεις, η αβεβαιότητα γύρω από τις προθέσεις του Ιράν και η επιρροή τρίτων δυνάμεων, όπως η Κίνα, καθιστούν την περιοχή το πιο ευαίσθητο σημείο στον ενεργειακό χάρτη. Σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον όπου η ενεργειακή σταθερότητα συνδέεται άμεσα με την πολιτική ισορροπία, το Στενό του Ορμούζ παραμένει στο επίκεντρο της διεθνούς ανησυχίας.