Το Ιράν αποτελεί μία από τις κυριότερες ενεργειακές δυνάμεις παγκοσμίως, κατέχοντας τεράστια αποθέματα και υψηλά ποσοστά παραγωγής τόσο σε φυσικό αέριο όσο και σε πετρέλαιο. Παρά τις οικονομικές κυρώσεις και τις γεωπολιτικές πιέσεις, συνεχίζει να διατηρεί ισχυρή παρουσία στην παγκόσμια αγορά ενέργειας.
Γράφει ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης*
Το Ιράν είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου στον κόσμο, μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία. Η ετήσια παραγωγή του ξεπερνά τα 275 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm), με βασική πηγή το κοίτασμα South Pars, το μεγαλύτερο στον κόσμο. Οι καθαρές εξαγωγές φυσικού αερίου έφτασαν τα 145 bcm το 2024, με βασικούς αποδέκτες την Τουρκία, το Ιράκ, την Κίνα και την Ινδία
Η ημερήσια παραγωγή πετρελαίου του Ιράν ανέρχεται σε περίπου 3,25 εκατομμύρια βαρέλια (στοιχεία 2024). Από αυτά, 1,5 εκατομμύριο βαρέλια εξάγονται καθημερινά, παρ’ ότι υφίστανται ακόμα διεθνείς κυρώσεις. Το Ιράν χρησιμοποιεί εμπορικά δίκτυα μέσω τρίτων χωρών ή “σκιώδεις” μεθόδους για να εξάγει αργό πετρέλαιο. Οι βασικοί προορισμοί των εξαγωγών του περιλαμβάνουν την Κίνα, τη Συρία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Βενεζουέλα, το Ιράκ, το Μπανγκλαντές και τον Ομάν.
Η παγκόσμια αγορά ενέργειας λειτουργεί σε ένα πλαίσιο στενής αλληλεξάρτησης, όπου οι εξελίξεις ακόμη και σε περιφερειακούς προμηθευτές μπορούν να προκαλέσουν ευρύτερες αναταράξεις στις τιμές. Ενδεικτικό παράδειγμα αυτής της δυναμικής αποτελεί η περίπτωση μιας ενδεχόμενης μείωσης των ιρανικών εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Κίνα και την Ινδία.
Αν και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν προμηθεύεται απευθείας φυσικό αέριο από το Ιράν, οι επιπτώσεις μιας τέτοιας εξέλιξης ενδέχεται να ασκήσουν έμμεσες αλλά σημαντικές πιέσεις στις τιμές φυσικού αερίου στον ευρωπαϊκό κόμβο TTF της Ολλανδίας.
Καθώς το Ιράν καλύπτει μέρος των ενεργειακών αναγκών των ασιατικών χωρών, η απότομη διακοπή ή συρρίκνωση της προσφοράς θα εξαναγκάσει τις χώρες αυτές να αναζητήσουν εναλλακτικές πηγές εφοδιασμού. Οι βασικές επιλογές τους είναι το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από προμηθευτές όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Κατάρ και η Αυστραλία – δηλαδή, από τις ίδιες αγορές που εξαρτάται και η Ευρώπη μετά τη μείωση των ρωσικών ροών. Αυτό αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε ένταση του ανταγωνισμού στην παγκόσμια αγορά LNG, η οποία λειτουργεί κατά βάση με όρους προσφοράς-ζήτησης και με spot φορτία που κατευθύνονται προς τις πιο επικερδείς αγορές.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η αυξημένη ασιατική ζήτηση θα ασκήσει ανοδικές πιέσεις στις τιμές LNG, καθιστώντας δυσκολότερο και ακριβότερο για τους ευρωπαίους εισαγωγείς να εξασφαλίσουν φορτία. Επιπλέον, η αυξημένη αβεβαιότητα στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου ενδέχεται να προκαλέσει φαινόμενα αποθεματοποίησης και προληπτικών αγορών από ευρωπαϊκές χώρες, ενισχύοντας περαιτέρω την άνοδο των τιμών.
Οι traders, προεξοφλώντας τις εξελίξεις αυτές, θα εντείνουν τη μεταβλητότητα στις αγορές, οδηγώντας σε ταχύτερες και εντονότερες διακυμάνσεις στο ευρωπαϊκό χρηματιστήριο φυσικού αερίου.
Καταλήγοντας είναι αυτονόητο ότι ένα έλλειμα περίπου 150 bcm απο τις ασιατικές αγορές- το οποιο ισοδυναμεί με το 40% της συνολικής ζήτησης στην Ε.Ε - θα ασκήσει τέτοιες πιέσεις στις χρηματιστηριακές τιμές του αερίου, εξαιτίας της μειωμένης προσφοράς, ειδικά στο κόμβο της ολλανδίας, που η μέση τιμή απο τα 38 ευρώ η θερμική μεγαβατώρα που είναι σήμερα, θα εκτοξευτεί πάνω απο τα 100 ευρώ, δηλαδή κάτι αντίστοιχο που συνέβη το 2022 κατά την διάρκεια της ενεργειακής κρίσης.
Χώρες όπως η Ελλάδα που έχει άμεση και μεγάλη εξάρτηση στο ηλεκτροπαραγωγικό της μείγμα απο το εισαγόμενο φυσικό αέριο, η τιμή της κιλοβατώρας θα ξεπερνάει τα 200 ευρώ σε καθημερινή βάση.
Για άλλη μια φορά η ενεργειακή πολιτική μας, θα βρεθεί στη δίνη των γεωπολιτικών αναφλέξεων , μετά και την πρώτη ισχυρή ενεργειακή αναταραχή που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
*Ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης είναι Ενεργειακός Επιθεωρητής – Ενεργειακός Αναλυτής - Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός ΑΠΘ