Με βάση τα τελευταία περιστατικά αστοχίας ανελκυστήρων σε τρία νοσοκομεία, έχει ξεκινήσει η συζήτηση κατά πόσο τηρούνται τα πρότυπα ασφαλείας και οι διαδικασίες συντήρησης, αναφορικά με την αξιοπιστία των ανελκυστήρων κυρίως σε δημόσια κτήρια. Οι ανελκυστήρες αποτελούν ένα από τα πιο ασφαλή μέσα μεταφοράς, παρότι καθημερινά μεταφέρουν εκατομμύρια ανθρώπους σε κτίρια, ξενοδοχεία, νοσοκομεία και πολυκατοικίες.
Η εικόνα της «ελεύθερης πτώσης» ενός ανελκυστήρα, όπως συχνά παρουσιάζεται σε ταινίες, απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Στην πράξη, τα περιστατικά αυτά είναι εξαιρετικά σπάνια, κυρίως χάρη στα πολλαπλά, ανεξάρτητα συστήματα ασφαλείας. Ωστόσο, η κατανόηση των πραγματικών αιτιών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα τέτοιο ατύχημα, βοηθά τόσο στη σωστή πρόληψη όσο και στην αποφυγή πανικού.
Οι ανελκυστήρες λειτουργούν μέσω ενός συστήματος ανάρτησης που βασίζεται σε συρματόσχοινα (ή ιμάντες σε νεότερα μοντέλα), τροχαλίες και αντίβαρα. Η θραύση των συρματόσχοινων είναι η πρώτη αιτία που έρχεται στο μυαλό του κόσμου. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι εξαιρετικά απίθανο να οδηγήσει σε πτώση, διότι κάθε ανελκυστήρας διαθέτει πολλαπλά συρματόσχοινα και το κάθε ένα από αυτά μπορεί να αντέξει ολόκληρο το φορτίο της καμπίνας. Για να υπάρξει πρόβλημα, θα πρέπει να σπάσουν όλα ταυτόχρονα – κάτι που πρακτικά συμβαίνει μόνο αν δεν έχει γίνει σωστή συντήρηση για πολλά χρόνια.
2. Ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές αστοχίες
Οι σύγχρονοι ανελκυστήρες διαθέτουν περίπλοκα ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου, τα οποία επικοινωνούν με αισθητήρες θέσης και ταχύτητας. Αυτά φροντίζουν ώστε ο ανελκυστήρας να επιβραδύνει ομαλά και να σταματά ακριβώς στο επίπεδο του ορόφου. Μία σοβαρή ηλεκτρονική βλάβη, π.χ. σε πίνακα ελέγχου ή σε αισθητήρα, θα μπορούσε να δώσει λανθασμένες εντολές και να επιτρέψει υπερβολική επιτάχυνση.
Ωστόσο, και εδώ υπάρχει η δικλίδα ασφαλείας: οι ηλεκτρικοί ανελκυστήρες διαθέτουν ξεχωριστό μηχανισμό περιοριστή ταχύτητας (governor), ο οποίος δεν εξαρτάται από το κύριο ηλεκτρονικό σύστημα. Εάν το κύκλωμα ελέγχου αποτύχει, ο μηχανικός governor θα ενεργοποιήσει αυτόματα τα φρένα ασφαλείας.
3. Κακή ή ανύπαρκτη συντήρηση
Η πιο ρεαλιστική αιτία ατυχήματος είναι η ελλιπής συντήρηση. Ένας ανελκυστήρας χρειάζεται τακτικούς ελέγχους, λίπανση εξαρτημάτων, ρύθμιση φρένων και αντικατάσταση φθαρμένων κομματιών. Η αμέλεια σε αυτόν τον τομέα μπορεί να επιτρέψει τη συσσώρευση προβλημάτων που, συνδυαστικά, αυξάνουν την πιθανότητα βλάβης.
Στην Ελλάδα, η συντήρηση είναι υποχρεωτική ανά μήνα ή ανά 15μέρες ή ανά δίμηνο, ανάλογα με τη χρήση και το είδος του ανελκυστήρα. Η μη τήρηση αυτού του κανονισμού έχει οδηγήσει σε αρκετά περιστατικά εμπλοκής ή εγκλωβισμού, και σε σπάνιες περιπτώσεις, σε επικίνδυνες πτώσεις μικρού ύψους.
4. Σφάλματα κατά την εγκατάσταση
Αν ο ανελκυστήρας τοποθετηθεί από μη εξειδικευμένο συνεργείο, μπορεί να παρουσιαστούν προβλήματα ευθυγράμμισης, λανθασμένης ρύθμισης των φρένων ή τοποθέτησης υλικών χαμηλής ποιότητας. Αυτά δεν είναι πάντα άμεσα ορατά, αλλά μπορεί να μειώσουν σημαντικά το επίπεδο ασφαλείας σε βάθος χρόνου. Γι’ αυτό η αρχική εγκατάσταση πρέπει να συνοδεύεται από πλήρη πιστοποίηση και έλεγχο από αρμόδιο φορέα.
Η πραγματικότητα για την «ελεύθερη πτώση»
Συμπερασματικά η πτώση ενός ανελκυστήρα μπορεί να προκληθεί μόνο από συνδυασμό σοβαρών βλαβών, παραμέλησης συντήρησης και απουσίας των προβλεπόμενων ελέγχων. Τα σύγχρονα συστήματα ασφαλείας καθιστούν το ενδεχόμενο σχεδόν μηδενικό, εφόσον η εγκατάσταση και η συντήρηση γίνονται σωστά. Για τον καθημερινό χρήστη, το πιο σημαντικό είναι να χρησιμοποιεί τον ανελκυστήρα με προσοχή, να αποφεύγει την υπερφόρτωση και να ενημερώνει άμεσα για κάθε ασυνήθιστο θόρυβο ή συμπεριφορά. Η πρόληψη και η υπευθυνότητα είναι η καλύτερη εγγύηση ασφάλειας.
Γιατί όμως βλέπουμε συχνά αστοχίες ανελκυστήρων σε δημόσια κτήρια;
Η άποψη μου και λόγω εμπειρίας μου ως τεχνικός ασφαλείας και επιβλέπων Μηχανικός σε δημόσια ηλεκτρομηχανολογικά έργα είναι η κάτωθι:
Συντηρήσεις και πιστοποιήσεις ναι υπάρχουν αλλά πολλές φορές μόνο στα χαρτιά, κι αυτό γίνεται, όταν δεν υπάρχει ελάχιστο κατώφλι σε έναν μειοδοτικό διαγωνισμό για ανάληψη εργασιών συντήρησης από τον μειοδότη ανάδοχο.
Προσφορές κάτω του κόστους, εργατικό προσωπικό εταιριών που ναι μεν κατά την υπογραφή της σύμβασης δηλώνονται ονόματα με τα απαραίτητα πτυχία και τις προβλεπόνενες άδειες, αλλά στην πράξη τις εργασίες συντήρησης τις αναλαμβάνουν όχι οι αναφερόμενοι στη σύμβαση, αλλά άλλοι χωρίς τα τυπικά αλλά και ουσιαστικά προσόντα.
Το χειρότερο είναι ότι κάνεις από τις τεχνικές υπηρεσίες των νοσοκομείων δεν ελέγχει real time τις συντηρήσεις, απλά παραλαμβάνουν χαρτιά με σφραγίδες και υπογραφές. Το ότι οι τεχνικές υπηρεσίες είναι υποστελεχωμένες , και δη με έμπειρο τεχνικό προσωπικό , αυτό είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα, αλλά οφείλει να το λύσει ο εκάστοτε υπουργός.
Κανένας ανελκυστήρας στον κόσμο δεν αστοχεί αν συντηρείται βάση των προτύπων και οδηγιών του κατασκευαστή κι αν κυρίως τηρούνται τα μέτρα ασφάλειας κατά την λειτουργία.
Ποτέ δεν φταίει η κακία στιγμή, αλλά ο κακός μας ο καιρός , γιατί 3 ατυχήματα σε 3 διαφορετικά νοσοκομεία μέσα σε ένα 6μηνο δεν πρέπει να αφήνουν κανένα μας αδιάφορο