Το δεύτερο κορυφαίο δικαστήριο της Ευρώπης ακύρωσε την Τετάρτη την απόρριψη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του αιτήματος των New York Times για πρόσβαση σε μηνύματα μεταξύ της προέδρου της Oύρσουλα φον ντερ Λάιεν και του διευθύνοντος συμβούλου της Pfizer, Αλμπερτ Μπουρλά σχετικά με την αγορά εμβολίων COVID-19 αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ.
Συγκεκριμένα το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τάχθηκε υπέρ της εφημερίδας The New York Times, λέγοντας ότι η Επιτροπή «απέτυχε να εξηγήσει με εύλογο τρόπο γιατί θεώρησε ότι τα μηνύματα που ανταλλάχθηκαν στο πλαίσιο της προμήθειας των εμβολίων Covid-19 δεν περιείχαν σημαντικές πληροφορίες».
Οι New York Times ανέφεραν ότι τα μηνύματα μεταξύ της 1ης Ιανουαρίου 2021 και της 11ης Μαΐου 2022, θα μπορούσαν να ρίξουν φως στις συμφωνίες δισεκατομμυρίων ευρώ για τα εμβόλια.
Η Επιτροπή είχε απορρίψει το αίτημά της εφημερίδας, λέγοντας ότι η φον ντερ Λάιεν δεν είχε κρατήσει τα μηνύματα. Αυτό προκάλεσε τη μήνυση της εφημερίδας κατά του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ.
Το ιστορικό των μηνυμάτων φον ντερ Λάιεν – Μπουρλά
Την άνοιξη του 2020, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκίνησε έναν “παγκόσμιο αγώνα δρόμου” για την άρση των περιορισμών λόγω της πανδημίας , η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν απροετοίμαστη. Δεν υπήρχαν οι απαραίτητες διοικητικές δομές ούτε τα νομικά εργαλεία, ώστε η ΕΕ να προχωρήσει με παρόμοιο τρόπο στην κούρσα της άρσης των lockdown. Η πολιτική υγείας, όπως και η προμήθεια εμβολίων, ήταν και παραμένει αρμοδιότητα των κρατών – μελών της ΕΕ και όχι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ωστόσο η πανδημία άλλαξε τα πάντα. Η Κομισιόν προειδοποίησε ότι σε περίπτωση που κάθε κράτος – μέλος της ΕΕ προχωρούσε μόνο τους στην αγορά εμβολίων, οι πλουσιότερες χώρες θα είχαν πρόσβαση σε περισσότερες δόσεις, πυροδοτώντας ένα κύμα ανταγωνισμού εντός της ΕΕ. Το καλοκαίρι του 2020, τα κράτη μέλη συμφώνησαν να αναθέσουν στην Επιτροπή να προχωρήσει σε συμφωνίες με τις φαρμακευτικές εταιρείες εξ ονόματος όλης της ΕΕ.
Τον Δεκέμβριο του 2020 η κατάσταση στην ΕΕ έμοιαζε σχεδόν απελπιστική. Τα πρώτα εμβόλια της Pfizer κυκλοφόρησαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακολουθούμενα από αυτά της Moderna και της AstraZeneca, ενώ τα εμβόλια που είχε προμηθευτεί η Κομισιόν δεν αρκούσαν για τα κράτη – μέλη.
Εκείνη την περίοδο η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναπτύσσει μια ιδιαίτερη, προσωπική σχέση, με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer Άλμπερτ Μπουρλά. Τον Ιανουάριο του 2021, η Κομισιόν επιβεβαίωσε την αναθεώρηση της σύμβασης με την Pfizer για τον διπλασιασμό του αριθμού των δόσεων για την ΕΕ, ώστε να καλύψει το κενό που άφηνε η AstraZeneca. Επίσης η Pfizer διέθετε σημαντική παραγωγική ικανότητα στην ΕΕ και συνεργαζόταν με τη γερμανική εταιρεία BioNTech, η οποία ανέπτυξε την επαναστατική τεχνολογία του m-RNA.
Ο ίδιος ο κ. Μπουρλά ανέφερε στην εφημερίδα New York Times, ότι συνομιλούσε με την πρόεδρο φον ντερ Λάιεν μέσω τηλεφώνου και γραπτών μηνυμάτων.
Το 2021 ο δημοσιογράφος Αλεξάντερ Φάντα κατέθεσε αίτημα ώστε να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτά τα SMS. Η Κομισιόν αρνήθηκε. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια, Emily O’Reilly, ξεκίνησε έρευνα για κακοδιοίκηση. Αντιμέτωπη με τη συνεχή άρνηση της Κομισιόν, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια έκλεισε την έρευνα τον Ιούλιο του 2022 ασκώντας σκληρή κριτική στην Επιτροπή. Στη συνέχεια η δημοσιογράφος Ματίνα Στεβή των New York Times, ζήτησαν επίσης πρόσβαση στα γραπτά μηνύματα και τελικώς προσέφυγαν στο Δικαστήριο της ΕΕ κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Για πολύ καιρό, η Επιτροπή δεν παραδεχόταν καν ότι υπήρχαν τα μηνύματα μεταξύ της προέδρου φον ντερ Λάιεν και του κ. Μπουρλά. Τελικά η νομική ομάδα της Κομισιόν υποστήριξε ότι ποτέ η Επιτροπή δεν αρνήθηκε ότι υπήρχαν μηνύματα, αλλά τα χαρακτήρισε ως μη σημαντικά και συνεπώς δεν θεωρήθηκαν επίσημα έγγραφα, όπως προβλέπει ο εσωτερικός κανονισμός της Επιτροπής.
Η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ δεν αφορά στους χειρισμούς της προέδρου φον ντερ Λάιεν ως προς την αγορά εμβολίων, κάτι που ακόμα και οι πιο σκληρή επικριτές της, τους θεωρούν επιτυχημένους, αλλά στο ζήτημα της διαφάνειας και της πρόσβασης των πολιτών της ΕΕ σε δημόσια έγγραφα.