Κεντρικό ρόλο στην επιτάχυνση των ενεργειακών παρεμβάσεων στα κτήρια, με λιγότερα εμπόδια για νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις, αναλαμβάνουν οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. Οι πάροχοι αυτοί καλούνται να ενισχύσουν τόσο τις αναβαθμίσεις που γίνονται χωρίς καμία χρηματοδοτική ενίσχυση όσο και την πρόσβαση των δικαιούχων στα νέα προγράμματα «Εξοικονομώ», με στόχο την ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας.
Το διπλό έργο των εταιρειών ενέργειας καταγράφεται στον «Οδικό Χάρτη για την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια» του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που εγκρίθηκε πρόσφατα με Υπουργική Απόφαση. Σκοπός είναι η υιοθέτηση θεσμικών αλλαγών που θα ενισχύσουν την εξοικονόμηση ενέργειας, προωθώντας τις παρεμβάσεις χωρίς επιδοτήσεις αλλά και απλουστεύοντας τις διαδικασίες για τα επιδοτούμενα προγράμματα.
Πλέον θα «τρέχουν» δύο διαφορετικά μοντέλα παρεμβάσεων:
- Παρεμβάσεις χωρίς καμία οικονομική ενίσχυση, στηριγμένες στους όρους της αγοράς.
- Επιδοτούμενα προγράμματα, όπως τα γνωστά «Εξοικονομώ», τα οποία θα χρηματοδοτούνται κυρίως από το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο.
Το δεύτερο σύστημα θα στοχεύει αποκλειστικά σε ευάλωτα ενεργειακά νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις, καθώς τα διαθέσιμα κεφάλαια έχουν περιορισμένο εύρος χρήσης.
Παρότι θα συνεχιστεί η προσπάθεια για εξεύρεση πρόσθετων πόρων, οι επιχορηγήσεις πλέον θα καλύπτουν μόνο συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Για τους υπόλοιπους καταναλωτές, η μόνη ρεαλιστική λύση είναι η ανάπτυξη μηχανισμών αναβάθμισης χωρίς επιδοτήσεις – μια πρακτική που έχει αρχίσει να εφαρμόζεται σε εταιρείες, αλλά δεν έχει βρει ακόμη εφαρμογή στα νοικοκυριά.
Ένα βασικό πρόβλημα είναι ότι τα υπάρχοντα «Εξοικονομώ» στηρίζονται εξ ολοκλήρου σε κρατικούς πόρους, οι οποίοι πλέον είναι περιορισμένοι. Παράλληλα, κάθε φορά που ανακοινώνεται νέο πρόγραμμα, η αγορά αδρανοποιείται. Η εφαρμογή των προγραμμάτων αποδεικνύεται συχνά προβληματική, δημιουργώντας καθυστερήσεις και εμπόδια για τους δικαιούχους.
Όπως σημειώνει και ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Νίκος Τσάφος, το υπάρχον μοντέλο έχει οδηγήσει σε μαζική συμμετοχή, αλλά και σε μεγάλο γραφειοκρατικό φορτίο. Επιπλέον, δημιουργούνται στρεβλώσεις στην αγορά κάθε φορά που δρομολογείται ή αναμένεται νέο πρόγραμμα («Αλλάζω θερμοσίφωνα», «Ανακυκλώνω – Αλλάζω Συσκευή» κ.ά.).
Η βασική δυσκολία για επενδύσεις χωρίς επιδότηση εντοπίζεται στο αρχικό κόστος. Πολλά νοικοκυριά και επιχειρήσεις δεν έχουν τη ρευστότητα να χρηματοδοτήσουν τις παρεμβάσεις, ακόμα και αν στη μακροπρόθεσμη βάση θα επωφελούνταν ενεργειακά και οικονομικά.
Το ΥΠΕΝ προτείνει τη μέθοδο On-bill financing ως λύση για την κάλυψη του αρχικού κόστους. Σύμφωνα με αυτό το εργαλείο, οι πάροχοι ενέργειας θα αναλαμβάνουν οι ίδιοι τη χρηματοδότηση των έργων – είτε με δικά τους κεφάλαια είτε μέσω δανεισμού – και θα ανακτούν σταδιακά τα ποσά μέσω των λογαριασμών κατανάλωσης. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα έμμεσο δανειοδοτικό σχήμα, που θα επιτρέψει σε περισσότερους καταναλωτές να προχωρήσουν σε ενεργειακές αναβαθμίσεις χωρίς να απαιτείται προκαταβολική επένδυση από πλευράς τους.