Το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη είχε ως τραγική συνέπεια τον θάνατο 57 ανθρώπων. Πού οφείλεται το γεγονός αυτό; Προφανώς, στη σύγκρουση δύο αμαξοστοιχιών. Γιατί συγκρούσθηκαν οι δύο αμαξοστοιχίες; Προφανώς (και πάλι) γιατί ο αρμόδιος σταθμάρχης Λάρισας έστειλε την επιβατική αμαξοστοιχία που εκτελούσε το δρομολόγιο Αθήνα – Θεσσαλονίκη στο ρεύμα καθόδου, όπου κατερχόταν εμπορευματική αμαξοστοιχία από Θεσσαλονίκη, με αποτέλεσμα τη σύγκρουση.
Η πράξη του σταθμάρχη δεν έγινε από άμεσο δόλο (δεν επιδίωκε τον θάνατο των θυμάτων), ούτε από ενδεχόμενο δόλο (που σημαίνει ότι μπορεί να πρόβλεψε τον θάνατο πολλών ανθρώπων ως ενδεχόμενο της πράξης του, το οποίο και να αποδέχθηκε) αλλά από βαρεία αμέλεια, η οποία από πλευράς ποινικών συνεπειών εξισούται με δόλο.
Του Κώστα Χριστίδη*
Η πράξη αυτή του σταθμάρχη δεν ήταν απλώς αναγκαία συνθήκη χωρίς την οποία δεν θα συνέβαινε το θανατηφόρο δυστύχημα, (conditio sine qua non) αλλά και πρόσφορος αιτία (causa adequata) γι’ αυτό, εφόσον όταν δύο τραίνα κινούνται επί της ίδιας γραμμής σε αντίθετες κατευθύνσεις είναι πάρα πολύ πιθανόν, αν όχι αναπόφευκτο, να συγκρουσθούν. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς μεγαλοφυΐα για να αντιληφθεί τα παραπάνω.
Το εγκληματικό λάθος του σταθμάρχη δεν κατέστη δυνατόν να αποφευχθεί από την παρέμβαση άλλων αρμόδιων ανθρώπων, όπως ο δεύτερος σταθμάρχης, ο οποίος έφυγε νωρίτερα από τη βάρδια του κατόπιν αδείας που του δόθηκε εξ αποστάσεως, από γιατρό στο Βόλο.
Οι Κλουζώ της Αντιπολίτευσης ισχυρίζονται ότι ο θάνατος ορισμένων από τα θύματα επήλθε ως αποτέλεσμα της έκρηξης εύφλεκτων υλικών που μετέφερε παρανόμως η εμπορευματική αμαξοστοιχία, πράγμα που προσπάθησε να αποκρύψει ή να «συγκαλύψει» η Κυβέρνηση, επικαλούμενη το «αφήγημα του ανθρώπινου λάθους». Κατ’ αρχάς, μένει να αποδειχθεί εάν συνέβη αυτό, και τα βίντεο που πρόσφατα ήλθαν στη δημοσιότητα δεν φαίνεται να το επιβεβαιώνουν.
Εάν όμως πράγματι υπήρξε μεταφορά παράνομου εύφλεκτου φορτίου, αυτό δεν θα είχε εκραγεί εάν δεν είχε προηγηθεί η σύγκρουση. Άλλωστε ο ΟΣΕ μας έχει συνηθίσει για πολλά χρόνια σε λαθραίες μεταφορές εμπορευμάτων, (κάποιες φορές με πρόσθετα βαγόνια, μη αναφερόμενα στα επίσημα έγγραφα) που όμως δεν καταλήγουν σε θάνατο αθώων ανθρώπων.
Παρεμπιπτόντως, η αρμοδιότητα ελέγχου των μεταφερόμενων φορτίων ανήκει σε τελωνειακούς και σε υπαλλήλους του ανέκαθεν άκρως προβληματικού ΟΣΕ (τμήμα του οποίου ιδιωτικοποιήθηκε επί ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ το 2017 αντί πινακίου φακής). Σιωπηλή έως σήμερα (εξ όσων γνωρίζω) έχει παραμείνει η αρμόδια Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων καθώς και ο Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ).
Αντίθετα, λαλίστατη είναι η αντιπολίτευση όλων των πτερύγων, "προοδευτικών’’ και ‘’πατριωτικών’’, η οποία κατηγορεί τον πρωθυπουργό ως ‘’ενορχηστρωτή της συγκάλυψης’’. Ένας μάλιστα, πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ αποκάλεσε την κυβέρνηση ως ‘’κυβέρνηση δολοφόνων’’.
Ο δε πρώην πρωθυπουργός που πρωταγωνίστησε στη δίωξη πολιτικών αντιπάλων του για το ‘’μεγαλύτερο σκάνδαλο από συστάσεως ελληνικού κράτους’’ και του οποίου δύο υπουργοί καταδικάσθηκαν από το ειδικό δικαστήριο για παράβαση καθήκοντος, εκφράζει την ανησυχία του για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα, με αφορμή τη σύγκρουση των τραίνων στα Τέμπη, τις παρακολουθήσεις τηλεφώνων και το ναυάγιο της Πύλου. Κρείττον του λαλείν το σιγάν.
Οι πάσης φύσεως υπεύθυνοι για το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών, κατά τη γνώμη μου, υπάγονται σε αυτό που μπορεί να αποκληθεί ‘’βαθύ κράτος’’. Τούτο απαρτίζεται κατά βάση από ιδιοτελείς πολιτικούς, ασύδοτους συνδικαλιστές και ανεύθυνους γραφειοκράτες. Κάθε φορά, όμως, που προτείνεται κάποια θεραπεία για βελτίωση της κατάστασης, τότε όντως επικρατεί συγκάλυψη των πραγματικών υπευθύνων.
Πώς μπορεί, για παράδειγμα, να βελτιωθεί η απόδοση των δημοσίων υπαλλήλων, σιδηροδρομικών και μη, αν δεν υπάρξει αφ’ ενός συστηματική αξιολόγηση της απόδοσής τους και, αφ’ ετέρου, κατάργηση της μονιμότητας για τους νεοπροσλαμβανόμενους ; Πώς μπορεί η χώρα να απαλλαγεί από τη διαρκή τροχοπέδη κάθε μεταρρύθμισης, τους συνδικαλιστές του δημόσιου τομέα, χωρίς αναμόρφωση του νόμου περί συνδικαλισμού (που ανάγεται στα χρόνια του πρώιμου ΠΑΣΟΚ, το 1982);
Πώς μπορεί να υπάρξει αναβάθμιση του πολιτικού συστήματος αν δεν γίνουν αλλαγές στον εκλογικό νόμο (π.χ. κατάργηση του σταυρού προτίμησης), στις συνταγματικές διατάξεις περί ευθύνης υπουργών, ασυλίας βουλευτών, σταθερής κοινοβουλευτικής θητείας κ.α.;
Θέματα όπως αυτό των Τεμπών, αντί να εξετάζονται (δήθεν) από εξεταστικές ή προανακριτικές επιτροπές αποτελούμενες από αντιμαχόμενους με μένος βουλευτές, θα μπορούσαν να εξετάζονται από ολιγομελείς επιτροπές εμπειρογνωμόνων, νομικών και προσώπων εγνωσμένου κύρους.
Έτσι δεν θα φθάναμε στο σημείο να δηλώνει ο πρωθυπουργός ότι ‘’η εξεταστική επιτροπή (για τα Τέμπη) δεν ήταν η καλύτερη στιγμή της Βουλής’’. Ήταν μήπως καλύτερες όλες οι προηγούμενες που μονότονα κατέληγαν στη διατύπωση χωριστών πορισμάτων από κάθε κόμμα ;
Οι παθογένειες και οι ευθύνες του πελατειακού, αναποτελεσματικού, γραφειοκρατικού, βαθέος κράτους δεν μπορεί και δεν πρέπει να συγκαλύπτονται πλέον. Όσοι το πράττουν καθίστανται συνυπεύθυνοι.
* Ο Κώστας Χριστίδης είναι νομικός και οικονομολόγος