Μπορεί να γίνει πόλεμος ΝΑΤΟ-Ρωσίας; Στην ερώτηση αυτή Ρώσου δημοσιογράφου στον Πούτιν αμέσως μετά την τελευταία επανεκλογή του, αυτός απήντησε καταφατικά.
Μετά τις επανειλημμένες δηλώσεις Μακρόν και άλλων περί ανοικτού του ενδεχόμενου αποστολής Νατοϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία, αυτό μετά την προσβλεπόμενη εκεχειρία ή μετά το τέλος του πολέμου σαν εγγύηση ασφάλειας της Ουκρανίας, η απάντηση του Κρεμλίνου ήταν ότι οι δυνάμεις αυτές θα αποτελούσαν νόμιμο στόχο.
Μετά τις πρόσφατες επανειλημμένες το τελευταίο διάστημα παραβιάσεις του εναερίου χώρου της Πολωνίας Εσθονίας και Ρουμανίας με Ρωσικά drones και μαχητικά αεροπλάνα, ακολουθούμενα από αντίστοιχα επεισόδια σε Δανία και Σουηδία έγινε κατανοητό αν μη τι άλλο ότι το Κρεμλίνο τεστάρει της αντιδράσεις και ετοιμότητα των Νατοϊκών συμμάχων. Μεσολάβησε και η πρόσφατη κυβερνοεπίθεση στην εταιρεία που αυτοματοποιεί τα check in στα αεροδρόμια πολλών ευρωπαϊκών χωρών με αποτέλεσμα την αναβολή και καθυστερήσεις πτήσεων για πολλές μέρες. Με το μήνυμα εδώτου Πούτιν να είναι: «Αν μπορώ να το κάνω αυτό σε πολιτικό επίπεδο, σκεφτείτε τι μπορώ να κάνω σε στρατιωτικό επίπεδο».
Με όλα αυτά, πέραν του τεστ των άμεσων αντανακλαστικών των θιγομένων χωρών, ο Πούτιν θέλει να ελέγξει και τον βαθμό αλληλεγγύης μεταξύ των συμμάχων χωρών στο Νατο, αλλά και να ρίξει το ηθικό του πληθυσμού των Δυτικών. Βρίθουν άλλωστε αυτές τις μέρες τα «ειδησεογραφικά» vlogs (video blogs) στο Youtube με τίτλο WW3 (τρίτος παγκόσμιος πόλεμος) που προφανώς διακινούνται από το Κρεμλίνο (λόγω του περιεχομένου τους).
Να προσθέσουμε σε αυτά την δήλωση του καγκελαρίου Μερτς ότι αναμένει σύγκρουση ΝΑΤΟ-Ρωσίας τα επόμενα 4 χρόνια, και την πρόσφατη δραματοποίηση του ενδεχόμενου ανάγκης ετοιμότητας Γερμανικών νοσοκομείων να περιθάλπτουν χίλιους τραυματίες την ημέρα!
Επίσης με τον Πολωνό πρωθυπουργό Τουσκ να δηλώνει ότι σε επόμενη παραβίαση τα drones ή τα αεροπλάνα θα καταρρίπτονται και τον Τραμπ να το επικροτεί.
Δεν έλειψαν βέβαια τα τελευταία χρόνια-και ούτε θα πάψουν-οι επαναλαμβανόμενες απειλές Πούτιν για χρήση πυρηνικών όπλων.
Επιπλέον ή χαλαρή στάση του Τραμπ έναντι των Ρωσικών προκλήσεων αυξάνει τα ερωτήματα και την αβεβαιότητα. Ένας πλανητάρχης χαμαιλέοντας που αλλάζει χρώμα/ δηλώσεις και αποφάσεις ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Έτσι στην τελευταία σύνοδο του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη αφού μίλησε με τον Ζελένσκι απεφάνθη στα social media ότι με την υποστήριξη του ΝΑΤΟ η Ουκρανία μπορεί να νικήσει και να ανακτήσει τα χαμένα της εδάφη!
Με όλα αυτά εγείρονται μεταξύ άλλων και τα εξής εύλογα ερωτήματα:
Μπορεί πραγματικά να πυροδοτηθεί πόλεμος μεταξύ ΝΑΤΟ-Ρωσίας; Τι θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυτό; Υπό ποίες προϋποθέσεις θα γινόταν ένας τέτοιος πόλεμος; Θα μπορούσε να διεξαχθεί μόνον με συμβατικά και όχι με χρήση πυρηνικών όπλων; Τι διάρκεια θα είχε; Ποιος θα επικρατούσε; και με ποιες συνέπειες;.
Η μεγαλύτερη δυσκολία να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα οφείλεται στο ότι η ανθρωπότητα σε αυτό το θέμα βαδίζει σε αχαρτογράφητα νερά.
Ναι μεν στα έτη του ψυχρού πολέμου που μεσολάβησαν μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο υπερίσχυσε (λόγω της υπάρξεως εκατέρωθεν πυρηνικών όπλων) το αποτρεπτικό αξίωμα "Mutually Assured Destrucion" = της "Αμοιβαίας Εξασφαλισμένης Καταστροφής" με το χαρακτηριστικό συντομευμένο προσωνύμιο της τρέλας MAD. Εν τούτοις στα χρόνια αυτά δεν υπήρξε όπως τώρα στην Ουκρανία ενεργός πόλεμος στην καρδιά της Ευρώπης, με την άμεση και έμμεση εμπλοκή πυρηνικών δυνάμεων.
Τι θα μπορούσε να πυροδοτήσει ένα πόλεμο ΝΑΤΟ-Ρωσίας;
Στον ήδη διεξαγόμενο πόλεμο στην Ουκρανία, αν δοθούν στους Ουκρανούς για πρώτη φορά οι υπεσχημένοι πύραυλοι μεγαλύτερου βεληνεκούς από την Μ.Βρετανία (ή και Taurus από την Γερμανία) και μαχητικά αεροπλάνα F16 από Ευρωπαϊκές χώρες .
Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο ο Πούτιν θα μπορούσε να εκτελέσει την απειλή του χρήσης τακτικού (μικρής ισχύος) πυρηνικού όπλου επί του πεδίου. Αυτό σύμφωνα με το πιο κάτω δημοσίευμα (Μαρτίου 2024) του CNN είχε αποφευχθεί με δραματικό τρόπο την πιο πάνω εποχή του 2022.
Επιπροσθέτως (όπως επισημαίνει με δημοσίευμα του το WEEK της 12/1/24) οι Ρώσοι έχουν διακινήσει στρατεύματα βορειοδυτικά στα σύνορά τους με την Φιλανδία Λετονία και Εσθονία σχηματίζοντας μια νέα στρατιωτική ζώνη γνωστή ως Leningrad Military District (LMD) που κατά την έκθεση του Think Tank ISW (Institute for the study of war) Δεκ.23 εκδηλώνει την πρόθεση Πούτιν "για ένα δυνητικά ευρείας έκτασης συμβατικό πόλεμο". Περαιτέρω η Σουηδία (σαν υποψήφιο τότε και νυν νέο μέλος του ΝΑΤΟ) δεσμεύτηκε να στείλει " στρατιωτικές δυνάμεις εδάφους" στα σύνορα της Λετονίας με την Ρωσία όπως περιγράφει ο διπλωματικός αντιπρόσωπος του Newsweek D.Brennan.
Ο Μακρόν στην σύνοδο του Τριγώνου της Βαϊμάρης (Γαλλίας, Γερμανίας, Πολωνίας): είχε δηλώσει ότι «Αν ο Πούτιν νικήσει στην Ουκρανία θα απειληθούν Μολδαβία, Ρουμανία, Πολωνία».
Το διάστημα από Ιανουάριο-Μάϊο 24 έλαβε χώρα η μεγαλύτερη στρατιωτική άσκηση μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου με την ονομασία Steadfast Defender ("ο Αμυνόμενος κρατάει γερά") με συμμετοχή των 32 χωρών του ΝΑΤΟ και 90.000 ανδρών στον Ατλαντικό και κατά μήκος της Ευρώπης. Σε αντιπαράθεση διεξαγόταν ταυτόχρονα τον Μάρτιο 24 5θήμερη αεροναυτική άσκηση μεταξύ Ρωσίας, Κίνας και Ιράν στον κόλπο του Ομάν ("Maritime Security Belt 2024").
Στις 12/9/25 ο Γ.Γ ΝΑΤΟ κ. Ρούτε ανήγγειλε-σε απάντηση της παραβίασης του εναερίου χώρου της Πολωνίας από drones- την άσκηση EASTERN SENTRY (Ανατολικός Φρουρός) με την ανάπτυξη δυνάμεων της συμμαχίας κατά μήκος 8 χωρών για την ενίσχυση του Ανατολικού μετώπου, με νέες τεχνικές αντιμετώπισης drones μεταξύ άλλων. Την ίδια ώρα στην Λευκορωσία λαβαίνουν χώρα στρατιωτικές ασκήσεις Ρώσσων και Λευκορώσων με την ονομασία ZAPAD (=Δύση) 2025 για την αντίκρουση τυχόν Νατοϊκής επίθεσης.
Όλες αυτές οι αντιπαραθέσεις στρατιωτικών δυνάμεων συνεχιζομένης της πολεμικής σύγκρουσης στην Ουκρανία εν μέσω της εξ' αυτής οικονομικής ύφεσης, της ανόδου της ακροδεξιάς στην Ευρώπη και της εκλογής Τραμπ με τις αλλοπρόσαλες θέσεις του, δεν προοιωνίζουν ένα ευοίωνο μέλλον.
Οι δυνατότητες του NATO σε συμβατικό πόλεμο:
Σύμφωνα με το Τrading Εconomics οι ΗΠΑ δαπάνησαν το 2022 περί τα 877 δις δολάρια σχεδόν το 40% της παγκόσμιας αμυντικής δαπάνης εκείνη την χρονιά (περισσότερα και από τις 10 πρώτες χώρες μαζί, σε αμυντικές δαπάνες). Με την Μ. Βρετανία στην 6η θέση να δαπανά 68,5 δις Λίρες, και την Γερμανία να έρχεται 2η σε αμυντικές δαπάνες στο ΝΑΤΟ.
Σύμφωνα με το World Population Review οι ΗΠΑ διαθέτουν 1,39 εκατομμύρια εν ενεργεία στρατευμένους. Μόνον ή Ινδία και η Κίνα διαθέτουν περισσότερους, ενώ τον Μάρτιο του 23 (κατά το Statista Data)το ΝΑΤΟ διέθετε 5,8 εκατομμύρια πρόσωπα σαν ενεργό στρατιωτικό προσωπικό.
Σε αντιπαράθεση η Ρωσία:
Από 5η στον κόσμο σε διαθέσιμα αμυντικά κεφάλαια το 2021, πέρασε 3η το 2022 (πίσω από ΗΠΑ και Κίνα), διαθέτοντας το 6% του προϋπολογισμού της για το 2024.
Η Ρωσία λοιπόν διαθέτει 1,33 εκατομμύρια ενεργό στρατιωτικό προσωπικό. Αλλά μόνο 4182 αεροπλάνα σε σύγκριση μετά 20633 του ΝΑΤΟ και 598 πλοία συγκριτικά με τα 2151 του ΝΑΤΟ. Με τα άρματα εδάφους της όμως να είναι σε αριθμούς πιο ανταγωνιστικά αναλογικά σε σύγκριση με τα πιο πάνω.
Πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι η Ρωσική στρατιωτική επάρκεια τρώθηκε σοβαρά από την διάλυση της ομάδος Wagner, αλλά κυρίως από τις απώλειες του πολέμου. Μάλιστα σύμφωνα με την υπηρεσία πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου, μπορεί να πάρει και 10 χρόνια για να ανακτήσει την προπολεμική ισχύ της, επίσης ότι οι καθημερινές απώλειες έχουν μετατρέψει τις Ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις σε ένα επίπεδο «κατώτερης ποιότητας» αν και «μεγάλης ποσότητας».
Σύμφωνα με τον S. Tisdall αναλυτή εξωτερικών υποθέσεων του Guardian μια σύγκρουση Ρωσίας-ΝΑΤΟ θα απέβαινε σε "πολιτική και στρατιωτική αυτοκτονία" του Πούτιν.
Σε αυτά να προσθέσει κανείς τους σύγχρονους συμβατικούς πυραύλους μεγάλης εμβέλειας, αεροπλάνα 4ης και 5ης γενιάς (F35, Rafale και Eurofighters) και άλλα ανώτερης τεχνολογίας όπλα που διαθέτει το ΝΑΤΟ, σε σύγκριση με την Ρωσία.
Μια σύγκρουση επομένως ΝΑΤΟ- Ρωσίας με συμβατικά όπλα ενόψει των ανωτέρω, δεν θα είχε μακρά διάρκεια και η έκβαση θα ήταν σε βάρος της Ρωσίας. Τέλος δεν θα ετίθετο θέμα επάρκειας τροφοδοσίας του ΝΑΤΟ σε μακρά πολεμική διάρκεια για την οποία κάποιοι αναλυτές προβληματίστηκαν.
Με την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, αυτό θα είναι μια άλλη ιστορία.
Όμως σε όλα τα πιο πάνω βρίσκεται ο κίνδυνος χρησιμοποίησης τακτικών (τουλάχιστον) πυρηνικών όπλων που επισείει συνεχώς σαν απειλή ο Πούτιν με την αρχή περί «αποκλιμάκωσης μιας πολεμικής σύρραξης δια της κλιμάκωσης με χρήση πυρηνικών όπλων». (De-escalation doctrine, of escalating to de-escalate) που ο ίδιος επινόησε ήδη από το έτος 2000 (. Περισσότερα επ' αυτού στο βιβλίο μου "Τα σημεία των καιρών" εκδόσεις Παπαζήση Οκτ.2023).
Σε αντίστοιχη δύσκολη θέση θα μπορούσε να βρεθεί ο Πούτιν ως προελέχθη, όταν δοθούν για πρώτη φορά στους Ουκρανούς πύραυλοι μεγαλύτερου βεληνεκούς και αεροπλάνα F16.
Η εμπειρία του καλοκαιριού 2022, κατά το δημοσίευμα της 9/3/24 από το CNN.
Αξίζει να αναφερθεί κανείς στα περισσότερα ανησυχητικά στοιχεία που δόθηκαν την 9/3/24 στην δημοσιότητα από το CNN για την αποφευχθείσα χρήση τακτικού πυρηνικού από τον Πούτιν το καλοκαίρι/φθινόπωρο 2022, μέσω του εκδοθέντος τον Μάρτιο24 βιβλίο του Jim Sciutto " Η επιστροφή των μεγάλων δυνάμεων". Ο συγγραφέας είναι ο επικεφαλής ανταποκριτής εθνικής ασφάλειας για το CNN. Τα εκεί αναφερόμενα μπορούν να αποτελέσουν οδηγίες συμπεριφοράς για το άμεσο μέλλον. Γι' αυτό είναι σημαντικά.
Όπως αναφέρει στο δημοσίευμα ο ίδιος ο συγγραφέας σε συζητήσεις που είχε με Αμερικανούς κυβερνητικούς αξιωματούχους τότε:
Ήταν η περίοδος της αντεπίθεσης των Ουκρανικών δυνάμεων για την ανακατάληψη της Χερσώνας, όταν υπήρξε ο κίνδυνος κατάρρευσης των Ρωσικών στρατιωτικών γραμμών και όταν δεκάδες χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες είχαν καταστεί ευάλωτοι
Όταν μάλιστα μετά την διεξαγωγή στημένων δημοψηφισμάτων για ενσωμάτωση στην Ρωσία οι καταληφθείσες τότε Ουκρανικές περιοχές θα θεωρούνταν απειλούμενο Ρωσικό έδαφος. Με μία τέτοια εκτίμηση ο Πούτιν θα θεωρούσε ότι εκπληρώνεται μια από τις αιτίες που θα δικαιολογούσε την χρησιμοποίηση πυρηνικού όπλου σαν μέσου αποτροπής περαιτέρω απώλειας καταληφθέντων εδαφών ακόμα και απειλής κατά καθαρά Ρωσικών εδαφών. Σε λόγο του της 21/9/22 ο Πούτιν ισχυρίστηκε ψευδώς ότι η Ρωσία υφίστατο τότε εκβιασμό με δήθεν δηλώσεις ανώτερων αξιωματούχων χωρών του ΝΑΤΟ ότι θα χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα κατά της Ρωσίας.
Επιπροσθέτως τον Οκτώβριο 22 η Ρωσική προπαγάνδα διοχέτευε την πληροφορία ότι η Ουκρανία ετοιμαζόταν να χρησιμοποιήσει μία βρώμικη βόμβα κατά των Ρώσων΄.
Μάλιστα (σύμφωνα με το ρεπορτάζ του CNN) ο Ρώσος υπουργός άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού είχε μία σειρά τηλεφωνημάτων με τους ομολόγους του στις ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Γαλλία και Τουρκία με τα οποία εξέφραζε την ανησυχία του για προβοκάτσια εκ μέρους του Κιέβου με χρησιμοποίηση τέτοιας "βρώμικης βόμβας". (Προσωνύμιο βόμβας με πυρηνικό περιεχόμενο).
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι απέρριπταν ένα τέτοιο ενδεχόμενο (αφού μάλιστα είχαν ελέγξει ότι δεν ευσταθούσε), ανησυχούσαν όμως ότι αυτό ήταν δικαιολογία και προίμιο των Ρώσων για να επιχειρήσουν αυτοί ένα πυρηνικό χτύπημα στο πεδίο με ένα τακτικό πυρηνικό όπλο.
Τις ανησυχίες όμως των Δυτικών ενέτειναν οι πληροφορίες των υπηρεσιών της κατασκοπίας ότι είχαν υποκλέψει συνομιλίες μεταξύ Ρώσων αξιωματούχων (τουλάχιστον σε κατώτερο επίπεδο) σχετικά με ένα τέτοιο πυρηνικό Ρωσικό χτύπημα.
Μάλιστα οι ίδιες πηγές θεωρούνταν αξιόπιστες γιατί είχαν καταφέρει να υποκλέψουν παρόμοιες συνομιλίες Ρώσων διοικητών για την επικείμενη εισβολή στην Ουκρανία πριν εκδηλωθεί αυτή.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έθεσαν τότε σαν προτεραιότητα την ανίχνευση στο πεδίο κινήσεων που θα επρόδιδαν τέτοια προετοιμασία για πυρηνικό χτύπημα. Όμως σε αντίθεση με τα στρατηγικά πυρηνικά όπλα τα τακτικά είναι μικρά σε όγκο και ισχύ ικανά να χρησιμοποιηθούν με αφανή τρόπο μέσω συμβατικών οπλικών συστημάτων που ήδη θα βρίσκονταν στο πεδίο των συγκρούσεων στην Ουκρανία. Όπως με απλούς πυραύλους, με αεροπλάνα ή σαν βλήματα πυροβόλου. Έτσι η προετοιμασία ενός τέτοιου κτυπήματος θα ήταν πολύ δύσκολα ανιχνεύσιμη.
Σύμφωνα πάντα με αυτό το δημοσίευμα ο τότε Αμερικανός υπουργός εξωτερικών Βlinken επικοινώνησε απευθείας με τον Ρώσο ομόλογο του Λαβρόφ μεταφέροντας τις ανησυχίες του, όπως και ο επικεφαλής του γενικού επιτελείου των ΗΠΑ Mark Milley με τον αντίστοιχο Ρώσο Gerasimov.. Τέλος ο Biden έστειλε τον επικεφαλής της CIA, Burns στην Τουρκία να συναντήσει σχετικά με το θέμα τον αντίστοιχο Ρώσο αρχηγό αντικατασκοπείας S. Naryshkin. Προφανώς για να τους επιστήσουν την προσοχή και στις συνέπειες τέτοιας ενέργειας. Όλα έγιναν σε συνεννόηση και με τους αξιωματούχους των Δυτικών συμμάχων.
Επιπροσθέτως έγινε προσπάθεια από τις ΗΠΑ να επιστρατευτεί η Κίνα και Ινδία (-οι κύριοι εμπορικοί εταίροι της Ρωσίας-) να παρέμβουν στον Πούτιν για την αποτροπή ενός τέτοιου εγχειρήματος από τους Ρώσους. Δεν μπορεί να ξέρει κανείς αν αυτό έγινε, αλλά προς το παρόν εκ του αποτελέσματος φαίνεται να έπιασε.
Τι θα γίνει όμως αν πιεζόμενος ή όπως τώρα αποθρασυνόμενος ο Πούτιν χρησιμοποιήσει στο πεδίο ένα τακτικό πυρηνικό όπλο;
Πως μπορεί να απαντήσει σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο το ΝΑΤΟ;
(Αυτό εξετάζεται προσεχώς στο Β΄ μέρος αυτού του άρθρου).
Λάμπρος Ροϊλός, συντ. δικηγόρος παρ’Αρείω Πάγω, συγγραφέας, ερευνητής.