Η κυβέρνηση, μέσω του τομέα υπουργείου Μεταφορών, και ο νέος ΟΣΕ, ή αλλιώς «Σιδηρόδρομοι Ελλάδας», επιχειρούν επανεκκίνηση του ταλαιπωρημένου μέσου στην χώρα μέσω ενός επενδυτικού προγράμματος, ύψους 10 δισ. ευρώ για την προσεχή 10ετία, που κρίνεται ως «φιλόδοξο» από την αγορά λόγω των παθογενειών του παρελθόντος, των υπο-επενδύσεων και του δύσκολου εγχειρήματος ανάταξης του σιδηρόδρομου ώστε να γίνει ασφαλής και αξιόπιστος.
Αν και για την ώρα δεν έχει αποσαφηνιστεί με ακρίβεια το επίπεδο έργων και προτεραιοτήτων, ούτε είναι ξεκάθαρο αν δεν έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση – μαμούθ, κυβέρνηση και σιδηροδρομικοί φορείς προσπαθούν να βάλουν σε «τροχιά» ένα στρατηγικό σχέδιο δεκαετίας, να ανακαθορίσουν τον σιδηροδρομικό «χάρτη» της Ελλάδας, με στόχο να μετατρέψουν το δίκτυο σε βασικό μοχλό ανάπτυξης της χώρας, μέσω της ενίσχυσης επιβατικών αλλά και εμπορευματικών μεταφορών, με ασφάλεια των δρομολογίων αλλά και νέους «παίκτες» στην αγορά. Αυτό, βέβαια, που μένει να φανεί είναι αν αυτή τη φορά επιτευχθεί ο στόχος, όπως εκτιμούν στο υπουργείο ότι θα συμβεί, ή το πλάνο εκτροχιαστεί εκ νέου, μαζί με τις προσδοκίες.
Στο πλαίσιο του πρόσφατου συνεδρίου για Υποδομές – Μεταφορές (ITC 25), ο κ. Χρήστος Παληός, Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΣΕ – Σιδηρόδρομοι Ελλάδος ΜΑΕ, ανέπτυξε τη στρατηγική ανάπτυξης του ελληνικού σιδηροδρόμου, που με την ολοκλήρωση των έργων αποκατάστασης το καλοκαίρι του 2026 και την ενσωμάτωση των συστημάτων ασφαλείας θα έχει τετραπλάσια χωρητικότητα συγκριτικά με το 2022.
Τι προβλέπεται (σε γενικές γραμμές) για το στρατηγικό σχέδιο 10ετίας
«Αυτές τις μέρες, ολοκληρώνουμε σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ένα επενδυτικό σχέδιο, προϋπολογισμού 10 δισ. ευρώ, για την επόμενη δεκαετία, το οποίο περιλαμβάνει έναν οδικό χάρτη για έργα στον σιδηρόδρομο, εκσυγχρονισμό και αναβάθμιση υποδομών και μεγάλα έργα εμπορευματικών διασυνδέσεων», σημείωσε. Σε αυτό το πλαίσιο, εντάσσονται και οι πολυετείς συμβάσεις συντήρησης, με ένα μοντέλο SLAs και δείκτες απόδοσης. Ο ίδιος έθεσε ως στόχο αυτού του στρατηγικού σχεδιασμού να αποτελέσει ο σιδηρόδρομος βασικό μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.
Στο επίκεντρο βρίσκονται οι σιδηροδρομικές συνδέσεις με τα λιμάνια, με χρηματοδότηση ήδη εξασφαλισμένη για τη γραμμή Αλεξανδρούπολης–Ορμενίου και προτεραιότητα στα λιμάνια Θεσσαλονίκης, Καβάλας και Βόλου αλλά και μεγάλα έργα εμπορευματικών διασυνδέσεων. «Πρέπει να ενισχυθούν οι εμπορευματικές μεταφορές και προτεραιότητα, σε αυτή την κατεύθυνση, είναι οι συνδέσεις των λιμένων», τόνισε ο επικεφαλής του νέου ΟΣΕ, επισημαίνοντας πως ήδη έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση για τη σύνδεση του λιμένος Αλεξανδρούπολης με το Ορμένιο.
«Η ίδρυση της νέας εταιρείας, του νέου ΟΣΕ υλοποιεί ένα σχέδιο δράσης που έχει συμφωνηθεί με το υπουργείο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον ERA, ώστε να παραδοθεί ένα δίκτυο σύγχρονο, ασφαλές και εναρμονισμένο με τα ευρωπαϊκά πρότυπα», είπε, ως προς την πρόσφατη μεταρρύθμιση στον ελληνικό σιδηρόδρομο.
Η ολοκλήρωση των έργων αποκατάστασης στη Θεσσαλία τοποθετείται το καλοκαίρι του 2026 -πιθανώς νωρίτερα από το ορόσημο του Αυγούστου του ίδιου έτους. Ειδικότερα, αναφερόμενος στα εν εξελίξει έργα αποκατάστασης του σιδηροδρομικού δικτύου στην περιοχή της Θεσσαλίας, μετά τις καταστροφές από την κακοκαιρία Daniel, σημείωσε πως επελέγη η προσωρινή μείωση των δρομολογίων στον άξονα Αθήνας - Θεσσαλονίκης, «προκειμένου να ανταποκριθούμε στη δέσμευσή μας ότι οι εργασίες θα ολοκληρωθούν εντός του καλοκαιριού του 2026, και να αποδώσουμε στον κόσμο ένα δίκτυο αντάξιο των προσδοκιών του».
Ο κ. Παλιός ανέφερε πως με την ολοκλήρωση των έργων αποκατάστασης, στον κύριο άξονα της χώρας θα λειτουργούν τα συστήματα ETCS και GSMR, τα οποία αυξάνουν τη χωρητικότητα του δικτύου. «Θα μπορούμε να έχουμε περισσότερα και πυκνότερα δρομολόγια με ασφάλεια. Για να δώσουμε μια εικόνα, αμέσως μετά στον βασικό άξονα, με λειτουργία του ERTMS, θα μπορούμε να έχουμε 160 συρμούς την ημέρα που θα κυκλοφορούν, δηλαδή περίπου ένα τρένο ανά δέκα λεπτά», ανέφερε, σημειώνοντας πως αυτός είναι ένας αριθμός κατά τέσσερις φορές μεγαλύτερος συγκριτικά με τους συρμούς που μπορούσαν να κυκλοφορήσουν στο δίκτυο το 2022.
Υπογράμμισε, ακόμη, την κρισιμότητα του ανθρώπινου παράγοντα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ύπαρξη ενός ασφαλούς δικτύου. «Τα συστήματα αυτά πάντα θα τα διαχειρίζονται άνθρωποι. Γι’ αυτό προτεραιότητά μας είναι η αναβάθμιση του σχεδίου εκπαίδευσης. Αναπροσαρμόζουμε το εκπαιδευτικό κέντρο, προμηθευόμαστε προσομοιωτές και σύγχρονα εργαλεία, ώστε να γίνεται σωστή εκπαίδευση, όπως κάνουν και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Προσθέτουμε και μια επιπλέον δικλείδα ασφαλείας, με την υλοποίηση του συστήματος γεωεντοπισμού αμαξοστοιχιών και τα ενιαία κέντρα εποπτείας. Όλα αυτά έχουν ως απώτερο σκοπό την ύπαρξη ενός ασφαλούς σιδηροδρομικού δικτύου, εφάμιλλου των ευρωπαϊκών προτύπων», κατέληξε.
Οι βελτιωτικές παρεμβάσεις και το άνοιγμα της αγοράς
Τις βελτιωτικές παρεμβάσεις που έχει υλοποιήσει και υλοποιεί το υπουργείο Μεταφορών στις σιδηροδρομικές μεταφορές παρουσίασε ο αναπληρωτής υπουργός Μεταφορών, Κωνσταντίνος Κυρανάκης στο 8ο Συνέδριο Υποδομών και Μεταφορών. «Το σύστημα των σιδηροδρομικών μεταφορών στη χώρα αλλάζει. Έχουμε μία νέα διοίκηση, κάτω από μία κοινή στέγη, και πλέον τα θέματα προχωρούν με ταχύτητα», δήλωσε ο Αναπληρωτής Υπουργός Μεταφορών Κωνσταντίνος Κυρανάκης. Μάλιστα, όπως έκανε γνωστό, σε έντεκα μήνες από τώρα, η χώρα θα διαθέτει διπλή σιδηροδρομική γραμμή από τον Πειραιά μέχρι τη Θεσσαλονίκη.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Κυρανάκης, έχουν μπει βάσεις για τις μεγάλες αλλαγές, ενώ σύντομα, από Δευτέρα, ξεκινούν οι εκπαιδεύσεις των μηχανοδηγών στο σύστημα ETCS, με στόχο να έχουμε λειτουργικό αυτόματο σύστημα πέδησης στον σιδηρόδρομο.
Επιπλέον, όπως έκανε γνωστό, υπογράφηκε η ΚΥΑ για ψυχομετρικές αξιολογήσεις στο σιδηροδρομικό προσωπικό ασφαλείας σε συνεργασία με το ΓΕΕΘΑ. Όπως τόνισε, οι επικοινωνίες πρέπει να γίνονται με συγκεκριμένο τρόπο. Σε ψυχομετρικό, αλλά και σε επιχειρησιακό επίπεδο, πρέπει να εξασφαλίζουμε τα υψηλότερα επίπεδα ασφάλειας, τόνισε και πρόσθεσε ότι, παρά τις όποιες αντιδράσεις, αυτές οι αλλαγές θα κάνουν καλό στο προσωπικό των σιδηροδρόμων. Επιπλέον, συμπλήρωσε, θέτουμε δικλείδες ασφαλείας, έτσι ώστε ένα επιχειρησιακό κέντρο να ελέγχει τα τρένα σε απόκλιση εκατοστών, ενώ ιδιαίτερη αναφορά έκανε στον εμπλουτισμό του ανθρώπινου δυναμικού των Σιδηρόδρομων Ελλάδας, με Έλληνες του εξωτερικού, καθώς ήδη σε αξιολόγηση βρίσκονται 300 αιτήσεις. Σύμφωνα με τον κ. Κυρανάκη, πρωτεύων ρόλο παίζει η ασφάλεια, αλλά και η εμπειρία του επιβάτη και συμπλήρωσε την υλοποίηση έργων για την ανακαίνιση των σταθμών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, τον προαστιακό, αλλά και την επέκταση σιδηροδρομικού δικτύου.
Επίσης, τόνισε ότι υπάρχει ενδιαφέρον από εταιρεία (Levante Train) για τη διεξαγωγή δρομολογίων στη Δυτική Πελοπόννησο. Επιπλέον, για τις εμπορευματικές μεταφορές, ανέφερε ότι στόχος είναι το Θριάσιο να «γεμίσει ζωή, με προϊόντα, κοντέινερ και εξαγώγιμα υλικά, τα οποία μέσω του σιδηροδρόμου να πηγαίνουν σε όλη την Ευρώπη, με σημαντικό αποτύπωμα για τη χώρα». Επισήμανε επίσης ότι τα έργα στην Θεσσαλία προχωρούν και θα τελειώσουν το καλοκαίρι του 2026, ενώ οι αυτοψίες θα γίνονται και με drone, έτσι ώστε να παρακολουθούνται πιο στενά.
Η τεχνολογία, αρωγός στον εκσυγχρονισμό σιδηροδρόμου
Από την πλευρά του, ο κ. Στ. Σακαρέτσιος, Γενικός Γραμματέας Μεταφορών, σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι «προχωρά η εγκατάσταση των προβλεπόμενων συστημάτων ασφαλείας, ενώ παράλληλα έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του συστήματος γεωεντοπισμού. Πρόκειται για ένα σύγχρονο τεχνολογικό εργαλείο που επιτρέπει, ανά πάσα στιγμή, να είναι ορατή σε όλο το σιδηροδρομικό δίκτυο η θέση του τρένου με ακρίβεια λίγων εκατοστών», Συμπληρώνοντας ότι «έχει ολοκληρωθεί το set-up στις πρώτες αμαξοστοιχίες, πραγματοποιούνται δρομολόγια καθημερινά, το σύστημα είναι λειτουργικό και έχει επιβεβαιωθεί η αξιοπιστία του. Αυτό που απομένει είναι η εγκατάσταση του απαραίτητου εξοπλισμού σε όλα τα τρένα».
Ο εξοπλισμός του εν λόγω συστήματος θα τοποθετηθεί σε 160 μηχανές τρένων και υπολογίζεται ότι, έως τα τέλη του 2025, θα είναι πλήρως λειτουργικό στον άξονα Αθήνας – Θεσσαλονίκης. Όπως εξήγησε ο Γενικός Γραμματέας Μεταφορών, «επιθυμία μας είναι το συγκεκριμένο σύστημα να εξελιχθεί σε ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό εργαλείο για τη λειτουργία του νέου ΟΣΕ, στο οποίο θα καταγράφονται, μεταξύ άλλων, η εκτέλεση των δρομολογίων, οι καθυστερήσεις, η συντήρηση του τροχαίου υλικού, οι δολιοφθορές κ.ά.».
Συνεχίζει τις επενδύσεις η Hellenic Train
Οι επενδύσεις της Hellenic Train στην Ελλάδα συνεχίζονται, είπε από την πλευρά του ο Roberto Rinaudo, Διευθύνων Σύμβουλος της Hellenic Train. «Θα επενδύσουμε σε τροχαίο υλικό, όπως προβλέπει η σύμβαση που υπογράφηκε από τη Hellenic Train και την ελληνική κυβέρνηση. Βάσει αυτής, δεσμευόμαστε να κάνουμε μεγάλες επενδύσεις ακριβώς επειδή το ζητούν οι πολίτες, οι οποίοι απαιτούν το υψηλότερο επίπεδο άνεσης και ασφάλειας στις μεταφορές», εξήγησε. Δεδομένου ότι ο όμιλος δραστηριοποιείται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, κατέχοντας ηγετική θέση στην Ιταλία, ανέλαβε τη δέσμευση να εφαρμόσει τα ίδια μοντέλα και στην Ελλάδα. «Θα πρέπει, βέβαια, να επενδύσουμε και σε εμπειρία, τεχνογνωσία και υπηρεσίες. Αυτός είναι ο λόγος που επενδύουμε στο προσωπικό μας, θέλουμε να διαθέτει τις υψηλότερες δυνατές γνώσεις, γιατί αυτό είναι το κλειδί της επιτυχίας», πρόσθεσε ο ίδιος.
Αναφερόμενος στο χρόνο κατά τον οποίο το νέο τροχαίο υλικό της Hellenic Train θα μπει στις ράγες, ο κ. Rinaudo ξεκαθάρισε ότι «έχουμε έρθει σε επαφή με τους καλύτερους κατασκευαστές στην Ευρώπη, μελετάμε τις προσφορές για να επιλέξουμε την καλύτερη από άποψη χρόνου παράδοσης, ποιότητας και καταλληλότητας».
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εταιρεία «κληρονόμησε» και διαχειρίζεται εξοπλισμό ηλικίας τουλάχιστον 20 ετών που προκαλεί δυσκολίες, π.χ. στην εξεύρεση ανταλλακτικών, η Hellenic Train εστιάζει στην αντικατάστασή του, «σκοπός για τον οποίο θα συνεργαστούμε με τους εμπλεκόμενους φορείς το προσεχές διάστημα», τόνισε ο Roberto Rinaudo. Όσον αφορά τις διαταραχές στην κυκλοφορία, απέδωσε αυτές σε εξωτερικούς παράγοντες όπως οι καιρικές συνθήκες, οι παραβιάσεις στους κόμβους και οι διακοπές ηλεκτροδότησης.
ΓΑΙΑΟΣΕ: Στο νέο ΟΣΕ το τροχαίο υλικό – Η αξιοποίηση ακινήτων
Θέμα ημερών είναι η παράδοση του τροχαίου υλικού στον νέο ΟΣΕ, καθώς εκκρεμεί μόνο η υπογραφή της Κοινής Υπουργικής Απόφασης, σημείωσε από την πλευρά του ο Παναγιώτης Μπαλωμένος, διευθύνων σύμβουλος της ΓΑΙΑΟΣΕ. Όπως είπε, «είναι θέμα ημερών η παράδοση του τροχαίου υλικού στον νέο ΟΣΕ, καθώς εκκρεμεί μόνο η υπογραφή της Κοινής Υπουργικής Απόφασης». Υπογράμμισε ότι ολοκληρώθηκε η σύμβαση για το ETCS On Board, με την ανάταξη 100 κινητήριων μονάδων και όλα τα trial runs στέφθηκαν με επιτυχία. Παράλληλα, ολοκληρώθηκε έργο απεγκατάστασης συστημάτων GSMR On Board από κινητήριες μονάδες και εγκατάστασης σε άλλες. Επιπρόσθετα, αναλάβαμε να εγκαταστήσουμε πιλοτικά του συστήματος HEPOS σε μία κινητήρια μονάδα, όπου σχεδιασμός, προμήθεια, εγκατάσταση και πιλοτική λειτουργία ολοκληρώθηκαν με επιτυχία.
Όσον αφορά στην ακίνητη σιδηροδρομική περιουσία, ως πρώτο στοίχημα, έθεσε την κατοχύρωση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων επί των ακινήτων, εκτιμώντας ότι, παρά τα προβλήματα, θα εγγραφεί στο Κτηματολόγιο σχεδόν το σύνολο των δικαιωμάτων του ΟΣΕ. Έχοντας ολοκληρώσει πέρσι 1.000 αυτοψίες στα ακίνητα της εταιρείας, που αποτελεί μέλος του Υπερταμείου, τις επόμενες ημέρες, όπως αποκάλυψε ο κ. Μπαλωμένος, ξεκινάει ένα έργο αποκατάστασης 150 κτιρίων ανά την Ελλάδα, που εντάσσονται στο καταργημένο δίκτυο. Ως προς την αξιοποίηση των ακινήτων, ανέφερε πως από τα περίπου 5.000 ακίνητα του χαρτοφυλακίου της εταιρείας, τα δυνητικά προς αξιοποίηση είναι πολύ λιγότερα.
«Έχουμε ήδη στον αέρα πρόσκληση εκδήλωσης μη δεσμευτικού ενδιαφέροντος για τους σιδηροδρομικούς σταθμούς του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης για την περαιτέρω ανάπτυξη. Σήμερα, ξεκινούν οι εργασίες πρώτων μέσων-μέτρων αποκατάστασης του εμβληματικού κτιρίου του σιδηροδρομικού σταθμού Πελοποννήσου, ενώ επικαιροποιούνται μελέτες με το Υπουργείο Πολιτισμού για μόνιμα μέτρα προστασίας και θα ακολουθήσει ο διαγωνισμός για το περιουσιακό στοιχείο, σε συνδυασμό με τον σιδηροδρομικό σταθμό Αθηνών», ανέφερε. Κλείνοντας, για τον εξωραϊσμό των σιδηροδρομικών σταθμών, σημείωσε την πρόσκληση εκδήλωσης μη δεσμευτικού ενδιαφέροντος για την έκταση που βρίσκεται στη Λάρισα πλησίον του εργοστασίου ζάχαρης.