Στις «συντονισμένες» κυρώσεις της Δύσης, που ανακοίνωσαν ΗΠΑ και Ε.Ε., δεν συμπεριλήφθηκε, τελικά, ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT.
Για να γίνουν κατανοητές οι διαστάσεις αυτής της απόφασης, πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε την ακριβή λειτουργία της Διεθνούς Τραπεζικής Ένωσης SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication).
Το SWIFT είναι ένα τεράστιο δίκτυο ανταλλαγής μηνυμάτων που χρησιμοποιείται από τράπεζες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για γρήγορη, ακριβή και ασφαλή αποστολή και λήψη πληροφοριών, όπως οδηγίες μεταφοράς χρημάτων.
«Οι διεθνείς μεταφορές πίστωσης, οι διεθνείς πληρωμές με άλλα λόγια, διεκπεραιώνονται ως επί το πλείστον μέσω των τραπεζών ηλεκτρονικά» εξηγεί ο Γιώργος Παπαχρήστου, καθηγητής Χρηματοοικονομικής Ανάλυσης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αναφέρει το newmoney.
«Όλες οι τράπεζες που διακινούν χρήματα παγκοσμίως είναι μέλη της Διεθνούς Τραπεζικής Ένωσης SWIFT, που αποδίδει στην κάθε μια έναν μοναδικό κωδικό ταυτοποίησης, τον κωδικό BIC (Bank Identificatier Code). Αυτή η ταυτοποίηση επιτρέπει την ασφαλή και ταχεία ολοκλήρωση των πληρωμών, μέσω της αποστολής μηνυμάτων.
Η ασφάλεια των πληρωμών μέσω τραπεζών- μελών του SWIFT προκύπτει από το γεγονός ότι η αποδοχή ενός τραπεζικού ιδρύματος στο SWIFT προκύπτει εφόσον αυτό πληροί συγκεκριμένα κριτήρια αξιοπιστίας.
Όπως γίνεται κατανοητό, τραπεζικά ιδρύματα που αποκλείονται από το SWIFT δεν μπορούν να αποστέλλουν και να λαμβάνουν μεταφορές πιστώσεων για λογαριασμό των πελατών τους αλλά και αυτών των ίδιων.
Οι πελάτες δεν μπορούν να συνδιαλλαγούν με τον υπόλοιπο κόσμο (εισαγωγές, εξαγωγές, μεταφορά περιουσίας κ.λ.π.).» Το 2021, πάνω από 11.000 τράπεζες– μέλη του SWIFT, σε πάνω από 200 χώρες, έστειλαν κατά μέσο όρο 42 εκατομμύρια μηνύματα την ημέρα μέσω του δικτύου.
Ο διχασμός της Ευρώπης
Ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT υπήρξε αίτημα του προέδρου της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Αίτημα που υποστήριξαν σθεναρά οι υπουργοί Εξωτερικών των χωρών της Βαλτικής.
Αίτημα που υιοθέτησε ακόμα και ο πρόεδρος της Τσεχίας, Μίλος Ζέμαν, που μέχρι τώρα αποτελούσε έναν από τους συμμάχους του Πούτιν στην Ευρώπη. Μάλιστα, για να δικαιολογήσει τη στάση του, ο Ζέμαν, σε ομιλία του, δήλωσε:
«Χρειάζεται να απομονώσουμε έναν τρελό, όχι απλώς με λόγια, αλλά με συγκεκριμένα μέτρα». Αίτημα που κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ολλανδία, είδαν καταρχάς θετικά. «Για την Ολλανδία, το SWIFT είναι μέρος της συζήτησης» δήλωσε ο Ολλανδός υπουργός Εξωτερικών Wopke Hoekstra, προσερχόμενος στην έκτακτη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Αίτημα που είδε θετικά και η κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Είναι πολλά τα χρήματα
Όμως, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν κατάφερε να συμφωνήσει στο θέμα. Οι αντιρρήσεις ήρθαν από χώρες όπως η Γερμανία, που είχε προϊδεάσει για τη θέση της, πριν από τη συνεδρίαση.
«Είναι πολύ σημαντικό να συμφωνήσουμε σε εκείνα τα μέτρα που έχουν προετοιμαστεί – και να κρατήσουμε όλα τα άλλα για μια κατάσταση όπου μπορεί να χρειαστεί να προχωρήσουμε πέρα από αυτά» δήλωσε ο Γερμανός Καγκελάριος, Όλαφ Σολτς.
Όπως είναι αυτονόητο, ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT θα λειτουργούσε αμφίδρομα. Αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία δεν θα μπορούσε να λαμβάνει εμβάσματα, ούτε όμως και να στείλει. Άρα, οι πιστωτές της Ρωσίας δε θα μπορούσαν να περιμένουν αποπληρωμή των δανείων τους.
Ποιοι είναι αυτοί;
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS) οι ευρωπαϊκές τράπεζες, κυρίως Αυστρίας, Ιταλίας και Γαλλίας, κατέχουν «τη μερίδα του λέοντος» από τα σχεδόν 30 δισεκατομμύρια δολάρια δανείων που ξένες τράπεζες έχουν χορηγήσει στη Ρωσία.
Συγκεκριμένα, οι ιταλικές και οι γαλλικές τράπεζες κατέγραφαν, το τρίτο τρίμηνο του 2021, εκκρεμείς απαιτήσεις περίπου 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τη Ρωσία. Οι αυστριακές τράπεζες είχαν απαιτήσεις ύψους 17,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, την ώρα που τα δάνεια των αμερικανικών τραπεζών προς τη Ρωσία ανέρχονται σε 14,7 δισεκατομμύρια δολάρια.
Έρευνα της JPMorgan έδειξε ότι μεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών με τη μεγαλύτερη έκθεση στη Ρωσία είναι οι UniCredit, RBI, Societe Generale και ING.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι οι μετοχές της Raiffeisen Bank International RBI σημείωσαν πτώση 7,5% πριν τη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Για να αιτιολογήσουν τη στάση τους, χώρες που απορρίπτουν τον αποκλεισμό της Ρωσίας από το SWIFT υποστηρίζουν ότι, έτσι και αλλιώς, η Ρωσία έχει προετοιμάσει το δικό της εναλλακτικό σύστημα πληρωμών. Είναι όμως έτσι;
«Όπως καταλαβαίνετε το SWIFT έχει αυτή την αξιοπιστία γιατί έχει συσταθεί από μέλη τα οποία είναι αξιόπιστες τράπεζες με ιστορία» εξηγεί ο Γ. Παπαχρήστου. «Και είναι και το ίδιο αξιόπιστο, γιατί έχει μία προϊστορία. Το να συσταθεί ένας παράλληλος οργανισμός θα μπορούσε να δικαιολογηθεί αν τα μέλη του ακολουθούσαν ένα διαφορετικό τύπο οικονομικής οργάνωσης, πχ σοσιαλιστικό. Τώρα, δεν ισχύει τίποτα τέτοιο. Η Κίνα είναι ένα καπιταλιστικό κράτος στην ουσία, η Ρωσική Ομοσπονδία είναι και αυτή ένα καπιταλιστικό κράτος.»
Εν πάση περιπτώση, το «μπαζούκας» του αποκλεισμού από το SWIFT παραμένει στο τραπέζι.
«Οι κυρώσεις που προτάθηκαν σε όλες τις τράπεζες της Ρωσίας έχουν ίση συνέπεια, ίσως μεγαλύτερη συνέπεια από το SWIFT. Και παράλληλα είναι πάντα μια επιλογή, αλλά αυτή τη στιγμή δεν συμφωνεί η υπόλοιπη Ευρώπη», δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν.