Η συμφωνία μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρωπαϊκής Ένωσης απέτρεψε το ξέσπασμα ενός ολοκληρωτικού εμπορικού πολέμου μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη. Αν και το αποτέλεσμα έφερε προσωρινή ανακούφιση, λίγοι έχουν λόγο να πανηγυρίζουν. Το νέο πλαίσιο, που προβλέπει βασικό δασμό 15% στα περισσότερα ευρωπαϊκά προϊόντα που εισάγονται στις ΗΠΑ, είναι σημαντικά υψηλότερο από τον δασμό 10% που είχε επιβληθεί τον Απρίλιο, ενώ απέχει δραματικά από το μέσο όρο 1,2% πριν από την προεδρία Τραμπ .
Όπως αναφέρει το CNN, οι εντάσεις κορυφώθηκαν στα τέλη Μαΐου, όταν ο Τραμπ, απογοητευμένος από την πορεία των διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε., ανακοίνωσε μονομερώς ότι «τελείωσε η κουβέντα» και όρισε δασμούς 50% από το Οβάλ Γραφείο. «Δεν ψάχνω για συμφωνία», είχε δηλώσει τότε, σοκάροντας τις Βρυξέλλες.
Όμως, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με την οποία ο Τραμπ διατηρεί θερμές σχέσεις, επικοινώνησε μαζί του και δεσμεύτηκε ότι η Ε.Ε. θα κινηθεί «άμεσα και αποφασιστικά». Η απάντησή της έπεισε τον Τραμπ να υποχωρήσει και να συνεχίσει τις συνομιλίες.
Παρά τις διαβουλεύσεις εβδομάδων και τη διορία της 9ης Ιουλίου, δεν υπήρξε λύση, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να μεταθέσουν την επιβολή των λεγόμενων «ανταποδοτικών» δασμών για την 1η Αυγούστου. Η τελική συμφωνία επιτεύχθηκε λίγες ημέρες πριν την καταληκτική ημερομηνία, κατά την επίσκεψη του Τραμπ στη Σκωτία και συνάντησή του με τη φον ντερ Λάιεν.
«Τα καταφέραμε», δήλωσε ο Τραμπ. «Θα έχει καλό αποτέλεσμα». Από την πλευρά της, η φον ντερ Λάιεν ανέφερε: «Νομίζω ότι πετύχαμε ακριβώς αυτό που θέλαμε: μια ισορροπία που θα επιτρέψει το εμπόριο και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού».
Οι αγορές αντέδρασαν με συγκρατημένη αισιοδοξία: τα futures του Dow Jones σημείωσαν άνοδο 150 μονάδων, ενώ και οι δείκτες S&P 500 και Nasdaq κινήθηκαν ανοδικά.
Η Ευρώπη με την πλάτη στον τοίχο
Πίσω από τους αριθμούς, όμως, κρύβεται ένας επώδυνος συμβιβασμός. Όπως σημείωσε το Atlantic Council, οι δύο πλευρές «φαίνεται να απέφυγαν έναν αυτοκαταστροφικό εμπορικό πόλεμο» – αλλά αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Η συμφωνία προβλέπει επενδύσεις 600 δισ. δολαρίων από την Ε.Ε. στις ΗΠΑ και αγορά αμερικανικών ενεργειακών προϊόντων ύψους 750 δισ., ενώ μηδενικοί δασμοί ισχύουν μόνο σε συγκεκριμένα προϊόντα: εξαρτήματα αεροσκαφών, ημιαγωγούς, γενόσημα φάρμακα, ορισμένα χημικά και αγροτικά είδη.
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Maury Obstfeld, «πολλές από τις επενδύσεις ήταν ήδη προγραμματισμένες», ενώ οι μη δασμολογικοί φραγμοί όπως οι ψηφιακοί και οι φόροι προστιθέμενης αξίας παραμένουν.
Οι βιομηχανίες που εξαιρέθηκαν από τους δασμούς εξέφρασαν ικανοποίηση. Όπως δήλωσαν οι Airlines for America: «Το μηδενικό καθεστώς δασμών ενισχύει την απασχόληση και την ασφάλεια της παραγωγής». Ωστόσο, για τα υπόλοιπα προϊόντα, το κόστος θα ανέβει. «Θα πληρώσετε ακριβότερα για τις ευρωπαϊκές εισαγωγές», προειδοποιεί ο Joe Brusuelas, επικεφαλής οικονομολόγος της RSM.
Ιδιαίτερα πλήγμα δέχονται και οι αυτοκινητοβιομηχανίες της Ε.Ε., καθώς τα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα θα φορολογούνται με 15%, έναντι 25% των αμερικανικών που κατασκευάζονται στο Μεξικό. Επιπλέον, αν και τα φαρμακευτικά προϊόντα συμπεριλήφθηκαν αρχικά στη συμφωνία, η φον ντερ Λάιεν παραδέχθηκε ότι ο Τραμπ μπορεί να επιβάλει επιπλέον δασμούς αργότερα.
Η Ε.Ε. αποδέχεται το λιγότερο επώδυνο σενάριο
Όπως επισημαίνει το Reuters, η συμφωνία αποτελεί έναν «ανεκτό συμβιβασμό» για μια Ευρώπη που δεν είχε τη διαπραγματευτική ισχύ να επιβάλει τους όρους της. Η δασμολογική πραγματικότητα των 15% είναι μακριά από την εποχή προ Τραμπ, όπου οι μέσοι δασμοί ΗΠΑ-ΕΕ κυμαίνονταν στο 1,5%.
Παρά τις αρχικές προσδοκίες για συμφωνία «μηδέν-μηδέν», οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν ότι το 10% –όπως αυτό που είχε συμφωνηθεί με τη Βρετανία τον Μάιο– ήταν το καλύτερο δυνατό, και τελικά αποδέχθηκαν το 15%, όπως και η Ιαπωνία την προηγούμενη εβδομάδα.
«Η Ε.Ε. δεν έχει μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ από τις ΗΠΑ και η κυβέρνηση Τραμπ δεν βιάζεται», σχολίασε υψηλόβαθμος Ευρωπαίος αξιωματούχος. Ευρωπαίοι διπλωμάτες παραδέχονται ότι η πίεση από τις εξαγωγικές βιομηχανίες –όπως η Nokia και η SSAB– τους ανάγκασε σε ταχεία συμφωνία, καθώς η αβεβαιότητα έπληττε την οικονομία.
Η ευρωπαϊκή πλευρά υποσχέθηκε να αναστείλει τα αντίποινα ύψους 93 δισ. ευρώ, παρότι το εμπορικό της πλεόνασμα με τις ΗΠΑ αγγίζει τα 200 δισ. ευρώ. Σκέψεις για αντιμέτρα στις υπηρεσίες –όπου οι ΗΠΑ έχουν πλεόνασμα 75 δισ.– δεν ευοδώθηκαν, κυρίως επειδή οι ευρωπαίοι πολίτες εξαρτώνται από αμερικανικές υπηρεσίες όπως Netflix, Uber και Microsoft (Reuters).
Η συμφωνία αποτελεί «υπαρξιακή απειλή» για πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, σύμφωνα με τη γερμανική BGA. «Η Ευρώπη πρέπει να προετοιμαστεί στρατηγικά για το μέλλον», δήλωσε ο πρόεδρος του συνδέσμου Ντιρκ Γιαντούρα. «Χρειαζόμαστε νέες εμπορικές συμφωνίες με τις μεγάλες βιομηχανικές δυνάμεις του κόσμου».
Προς το παρόν, όμως, το δύσκολο μέρος μόλις ξεκινά: η εξειδίκευση των όρων της συμφωνίας και η διαχείριση των πολιτικών επιπτώσεων και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού.