Οι γυναίκες εξακολουθούν να λαμβάνουν σημαντικά χαμηλότερες συντάξεις σε σύγκριση με τους άνδρες, ενώ μεγάλες είναι οι αποκλίσεις μεταξύ των χωρών. Σύμφωνα με την έκθεση «Pension at a Glance 2023» του ΟΟΣΑ, οι συντάξεις αποτελούν την κύρια πηγή εισοδήματος για τους ηλικιωμένους στην Ευρώπη, με τις δημόσιες μεταβιβάσεις να αντιστοιχούν σε πάνω από το 70% του συνολικού εισοδήματός τους – σε κάποιες χώρες ξεπερνούν το 80%.
Πόσο κοστίζουν οι συντάξεις στην Ευρώπη;
Τα στοιχεία της Eurostat για το 2022 δείχνουν ότι η μέση δαπάνη ανά συνταξιούχο για σύνταξη γήρατος ήταν 16.138 ευρώ – ή περίπου 1.345 ευρώ τον μήνα. Το ύψος των συντάξεων ποικίλλει σημαντικά: από 3.611 € στη Βουλγαρία έως 31.385 € στο Λουξεμβούργο, ενώ με τη συμμετοχή της ΕΖΕΣ και των υποψήφιων χωρών, το εύρος γίνεται ακόμη μεγαλύτερο (1.648 € στην Αλβανία, 35.959 € στην Ισλανδία), σύμφωνα με το Euronews.
Η Ιταλία εμφανίζει τη μεγαλύτερη μέση σύνταξη μεταξύ των «μεγάλων τεσσάρων» (19.589 €), ακολουθούμενη από τη Γαλλία (18.855 €), την Ισπανία (18.100 €) και τη Γερμανία (17.926 €). Ωστόσο, παραμένουν μεγάλες οι διαφορές Ανατολής-Δύσης, με τα Βαλκάνια να βρίσκονται σταθερά στις τελευταίες θέσεις.
Όταν οι συντάξεις προσαρμόζονται σε όρους αγοραστικής δύναμης (PPS), οι ανισότητες περιορίζονται. Ενώ σε απόλυτα μεγέθη η διαφορά φτάνει σε αναλογία 8,8, με το PPS η διαφορά μειώνεται στο 3,5. Η Αυστρία κατέχει την υψηλότερη μέση τιμή (21.162 PPS), ενώ η Αλβανία την χαμηλότερη (3.019 PPS).
Το 2022, μόνο η Τουρκία, η Ιρλανδία και η Ελλάδα κατέγραψαν μείωση στις συντάξεις σε σχέση με το 2021, κυρίως λόγω συναλλαγματικών εξελίξεων. Η Βουλγαρία σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση με 33%, ενώ διψήφιες αυξήσεις σημειώθηκαν και στη Ρουμανία, τη Λετονία και το Μαυροβούνιο.
Επαρκούν οι συντάξεις για ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο;
Η κοινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας (2024) δείχνει ότι παρά τα θετικά βήματα, η επάρκεια των συντάξεων απειλείται. Τα ποσοστά αναπλήρωσης προβλέπεται να μειωθούν τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες, ενώ ο κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού αυξάνεται από το 2019.
Το 2022, πάνω από 18,5 εκατομμύρια άτομα ηλικίας 65+ στην ΕΕ βρίσκονταν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού – ποσοστό άνω του 20%. Η αύξηση οφείλεται τόσο στην εισοδηματική φτώχεια όσο και στη γήρανση του πληθυσμού, καθώς οι συντάξεις συχνά δεν επαρκούν για να διατηρηθεί το βιοτικό επίπεδο.
Οι γυναίκες πλήττονται περισσότερο
Η έκθεση επισημαίνει πως οι ηλικιωμένες γυναίκες βρίσκονται σε πιο επισφαλή θέση: λαμβάνουν κατά μέσο όρο 26,1% λιγότερα από τους άνδρες, ενώ το 5,3% δεν έχει καθόλου σύνταξη. Το χάσμα προκύπτει από μισθολογικές ανισότητες, διακεκομμένες σταδιοδρομίες και μερική απασχόληση που επηρεάζει τις ασφαλιστικές εισφορές τους.