Ο Πρόεδρος του ΣΕΒ Σπύρος Θεοδωρόπουλος μιλώντας στο 16ο συνέδριο του ECR Hellas (4/6/2025), αναφέρθηκε στον έντονο παρεμβατισμό του κράτους στην οικονομία, τονίζοντας μεταξύ άλλων και τα εξής χαρακτηριστικά : ‘’ Τα τελευταία δύο χρόνια ζούμε όλοι μία πολύ άγρια επίθεση του κράτους στον τρόπο που λειτουργεί η αγορά και μία προσπάθεια υπερρύθμισης αυτής της αγοράς. Πρέπει να βάλουμε κοινό στόχο να μειώσουμε αυτή την υπερρύθμιση και να βγάλουμε το κράτος έξω από τη δουλειά μας ‘’.
Είχε προηγηθεί κατά … 350 χρόνια περίπου ο Γάλλος επιχειρηματίας Legendre, ο οποίος, απαντώντας στην ερώτηση του Υπουργού Οικονομικών, του Λουδοβίκου 14ου, Jean – Baptiste Colbert ‘’ Τί μπορώ να κάνω για να σας βοηθήσω ; ‘’ ανέφερε : ‘’ Αφήστε να κάνουμε εμείς (laissez – nous faire) ‘’.
Το νόημα της φράσης είναι ότι – αντίθετα από τις καρικατούρες που φιλοτεχνούν επί αιώνες οι αντίπαλοι της ελευθερίας και του ορθολογισμού – ‘’ δεν χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας, τα προστατευτικά μέτρα και τις επιδοτήσεις σας, δεν χρειαζόμαστε το κράτος να παρεμβαίνει σε αυτό που ξέρουμε να κάνουμε μόνοι μας (δηλ. την παραγωγή πλούτου μέσα σε καθεστώς ευνομίας), μη μας βάζετε εμπόδια, δώστε πίσω την ελευθερία μας, εμείς θα φροντίσουμε για τα υπόλοιπα ‘’.
Η υπερρύθμιση στην οικονομία, παρά τα περί του αντιθέτου φληναφήματα αυξάνεται διαρκώς, πλήττοντας την ανταγωνιστικότητα και εκτρέφοντας τη γραφειοκρατία και τη διαφθορά. Η οικονομία στην ουσία είναι ένα περίπλοκο σύστημα συγκοινωνούντων δοχείων : μία ενέργεια σε έναν τομέα σήμερα, αν δεν σταθμισθεί σωστά, θα έχει κατά πάσα πιθανότητα μίαν ανεπιθύμητη συνέπεια σε έναν άλλο τομέα αύριο (law of unintended consequences).
Το γεγονός αυτό αναδεικνύει η επόμενη φανταστική ιστορία (που είχε περιληφθεί στο βιβλίο μου ‘’ Νηπιαγωγείον η Ελλάς ‘’, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2013).
Μία μέρα ένας δημόσιος υπάλληλος έπινε τον καφέ του στο γραφείο του. Ξαφνικά ακούσθηκε ένας θόρυβος, καθώς ένα ημερολόγιο του τοίχου με καλλίγραμμα κορίτσια έπεσε κάτω και η «Μις Οκτώβριος» προσγειώθηκε στο πάτωμα. Η πτώση οφειλόταν στο ότι το μικρό καρφί που στήριζε το ημερολόγιο έσπασε. Από αυτό το ασήμαντο συμβάν ξεκίνησε μία ολόκληρη αλυσίδα γεγονότων.
«Εύρηκα!», αναφώνησε ο κρατικός γραφειοκράτης. «Θα επιδοτήσουμε την βιομηχανία καρφιών για να παράγει καλύτερα και φθηνότερα καρφιά. Έτσι θα εξυπηρετηθούν και άλλοι συνάδελφοί μου, που τους αρέσουν αυτού του είδους τα ημερολόγια».
Πράγματι, το σχέδιο εκτελέσθηκε. Η κυβέρνηση κατέβαλε σημαντικές επιδοτήσεις στους εγχώριους παραγωγούς καρφιών. Υπήρξαν, όμως, παρενέργειες. Οι παραγωγοί καρφιών άρχισαν να κάνουν εισαγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων μετάλλου. Τότε, οι εγχώριοι παραγωγοί μετάλλου διαμαρτυρήθηκαν. «Η απασχόληση των εργατών στις βιομηχανίες μας απειλείται», προειδοποίησαν.
Η κυβέρνηση συμφώνησε. Για να αντισταθμίσει τις συνέπειες της επιδότησης των καρφιών, επέβαλε δασμούς στα εισαγόμενα μέταλλα. Αυτό, όμως, είχε παρενέργειες. Τα ναυπηγεία αύξησαν τις ζημίες τους επειδή πλέον αγόραζαν ακριβότερα μέταλλα. Εζήτησαν, λοιπόν, από την κυβέρνηση να πάρει μέτρα για να ισοφαρίσει την αύξηση του κόστους τους. Η κυβέρνηση πείσθηκε να μειώσει δραστικά τον φόρο μισθωτών υπηρεσιών των απασχολουμένων στα ναυπηγεία.
Με την μείωση, όμως, του Φ.Μ.Υ. των ναυτεργατών δημιουργήθηκε μία νέα παρενέργεια. Οι εργαζόμενοι στις μεταφορικές εταιρείες άρχισαν να μετακινούνται στα ναυπηγεία. Οι μεταφορικές εταιρείες ζήτησαν να ληφθούν μέτρα. Πράγματι, η κυβέρνηση ως αντιστάθμισμα καθόρισε νέα, υψηλά όρια ναύλων.
Όμως, η απόφαση αυτή είχε απρόβλεπτες παρενέργειες. Λόγω των υψηλότερων ναύλων, οι εξαγωγές γεωργικών προϊόντων εθίγησαν. Η κυβέρνηση εξέτασε το πρόβλημα και συνέστησε έναν φορέα για την χρηματοδότηση των εξαγωγών γεωργικών προϊόντων. Ο φορέας αυτός δανείσθηκε μεγάλα ποσά από τις τράπεζες και χρηματοδότησε τους εξαγωγείς γεωργικών προϊόντων με ευνοϊκούς όρους.
Πάλιν, όμως, υπήρξαν παρενέργειες. Καθώς ο νέος φορέας άρχισε να δανείζεται υπέρογκα ποσά, τα επιτόκια κινήθηκαν ανοδικά. Παρατηρήθηκε απότομη μείωση της ζήτησης στεγαστικών δανείων. Η κυβέρνηση αντέδρασε στο πρόβλημα αυτό δημιουργώντας μία νέα κρατική τράπεζα στην οποία επέβαλε να δίνει φθηνά στεγαστικά δάνεια στα νέα ζευγάρια.
Η τράπεζα, όμως, αυτή σύντομα εμφάνισε υπέρογκες επισφαλείς απαιτήσεις και χρειάσθηκε στήριξη από τον κρατικό προϋπολογισμό για να μην πτωχεύσει και συμπαρασύρει ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα.
Η στήριξη, όμως, της κρατικής τράπεζας διεύρυνε απότομα το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού. Για να αντιμετωπίσει την εξέλιξη αυτή η κυβέρνηση προχώρησε σε μία οριζόντια μείωση όλων των συντάξεων.
Το γεγονός αυτό, όμως, είχε μία παρενέργεια. Οι συνταξιούχοι άρχισαν να αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης. Η κυβέρνηση αποφάσισε να τους βοηθήσει παρέχοντας επιδότηση στο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας και θέρμανσης.
Αυτό, όμως, δημιούργησε νέα παρενέργεια. Η απότομη αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας προκάλεσε προβλήματα στην δημόσια επιχείρηση ηλεκτρισμού, που ζήτησε την άδεια να αναπροσαρμόσει τα τιμολόγιά της. Η κυβέρνηση αποφάσισε, εναλλακτικά, να επιδοτήσει την λειτουργία των διυλιστηρίων για να επιφέρει έτσι μείωση του κόστους της ΔΕΗ.
Εξαγγέλθηκε η νέα ενεργειακή πολιτική που, όμως, οδήγησε σε απρόβλεπτες παρενέργειες. Καθώς οι τιμές των προϊόντων των διυλιστηρίων άρχισαν να πέφτουν, αυξήθηκε η κυκλοφορία των πάσης φύσεως οχημάτων. Δημιουργήθηκε σοβαρή ρύπανση της ατμόσφαιρας στις μεγάλες πόλεις της χώρας. Για να ελέγξει την κατάσταση αυτή, η κυβέρνηση επέβαλε ένα νέο φόρο «κατά της ρύπανσης» και υψηλά πρόστιμα σε όλες τις βιομηχανίες που ήταν εγκατεστημένες κοντά στις μεγάλες πόλεις. Μεταξύ αυτών που άρχισαν να καταβάλουν τον νέο φόρο και τα πρόστιμα ήταν και οι βιομηχανίες παραγωγής καρφιών.
Η κυβέρνηση ήταν πολύ ευχαριστημένη. Είχε πράγματι μεγάλο έργο να επιδείξει στο εκλογικό σώμα κατά τις προσεχείς εκλογές. Είχε λάβει δραστικά μέτρα για να μειώσει την ρύπανση που προέκυψε από την επιδότηση των διυλιστηρίων, που δόθηκε για να μείνει σταθερό το κόστος της ΔΕΗ, που επηρεάσθηκε από την απότομη αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από τους συνταξιούχους μετά από την επιδότηση που τους δόθηκε σε αντιστάθμισμα της περικοπής των συντάξεων, που χρειάσθηκε για να αντιμετωπισθεί το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, που προέκυψε από την στήριξη κρατικής τράπεζας, που δημιουργήθηκε για να δίνει φθηνά στεγαστικά δάνεια κατόπιν της αύξησης των επιτοκίων που προηγήθηκε λόγω του δανεισμού υπέρογκων ποσών εκ μέρους του νέου φορέα χρηματοδότησης των εξαγωγών γεωργικών προϊόντων, που συστήθηκε γι’ αυτό τον σκοπό σε αντιστάθμιση του καθορισμού υψηλότερων ναύλων, που ορίσθηκαν όταν μετακινήθηκαν εργαζόμενοι από μεταφορικές εταιρείες προς τα ναυπηγεία, κατόπιν της μείωσης του Φ.Μ.Υ. στα τελευταία, που έγινε για να μειωθεί το κόστος τους μετά από την προηγηθείσα επιβολή δασμών για να παρεμποδισθούν οι εισαγωγές μετάλλων, που αυξήθηκαν μετά την επιδότηση των εγχωρίων παραγωγών καρφιών, που έγινε για να παράγονται καλύτερα, φθηνότερα καρφιά, πάνω στα οποία κρατικοί γραφειοκράτες θα μπορούσαν να κρεμούν ημερολόγια τοίχου με καλλίγραμμα κορίτσια.
* Ο Κώστας Χριστίδης είναι νομικός και οικονομολόγος