Το φαινόμενο των αποποιήσεων κληρονομιάς γνωρίζει πρωτοφανή άνοδο στην Ελλάδα. Από κοινωνική εξαίρεση, έχει εξελιχθεί σε μαζική τάση που πολλοί αποκαλούν πλέον «κίνημα Δεν κληρονομώ».
Χιλιάδες πολίτες, ιδίως νέοι, επιλέγουν να μην αποδεχθούν τις περιουσίες που τους αναλογούν, καθώς αυτές συνοδεύονται από χρέη, φορολογικά βάρη και ακίνητα χαμηλής αξίας.
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, οι αποποιήσεις έχουν υπερδεκαπλασιαστεί μέσα σε μία δεκαετία. Το 2013 καταγράφηκαν περίπου 30.000 περιπτώσεις, ενώ πλέον ξεπερνούν τις 150.000 ετησίως. Σε μεγάλα ειρηνοδικεία, όπως της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, οι αιτήσεις αποποίησης είναι πλέον περισσότερες από τις αποδοχές.
Τα αίτια της αποποίησης
Οι λόγοι είναι κυρίως οικονομικοί. Η πολυετής κρίση, η υπερφορολόγηση και τα χρέη προς Δημόσιο και τράπεζες καθιστούν πολλές κληρονομιές ζημιογόνες.
«Πολλές περιουσίες έχουν μεγαλύτερα χρέη απ’ ό,τι αξία. Οι κληρονόμοι βρίσκονται μπροστά σε ένα δίλημμα: να κληρονομήσουν ένα σπίτι με οφειλές ή να το αφήσουν στο κράτος»,
τονίζει ο δικηγόρος Δ.Κ
Επιπλέον, ο ΕΝΦΙΑ και τα έξοδα συντήρησης επιβαρύνουν ακόμη και ακίνητα χωρίς χρέη, ειδικά στην επαρχία. Πολλά σπίτια παραμένουν εγκαταλελειμμένα ή χωρίς εμπορική αξία, με αποτέλεσμα οι κληρονόμοι να τα θεωρούν «ακίνητα-παγίδες».
Οι νομικές επιλογές και η άγνοια του κοινού
Η νομοθεσία παρέχει τη δυνατότητα αποδοχής με το ευεργέτημα της απογραφής, δηλαδή ο κληρονόμος αποδέχεται την περιουσία αλλά ευθύνεται για τα χρέη μόνο μέχρι την αξία της. Ωστόσο, η διαδικασία αυτή είναι περίπλοκη και ελάχιστα γνωστή.
«Λίγοι γνωρίζουν ότι μπορούν να προστατευτούν νομικά χωρίς να χάσουν την κληρονομιά»,
επισημαίνει η νομικός Μ.Π
«Η έλλειψη ενημέρωσης οδηγεί πολλούς σε πλήρη αποποίηση, ενώ θα μπορούσαν να διασώσουν μέρος της περιουσίας.»
Οι κοινωνικές συνέπειες
Πίσω από τους αριθμούς, το φαινόμενο έχει έντονη κοινωνική διάσταση. Η κληρονομιά, που άλλοτε συμβόλιζε τη συνέχεια και την οικογενειακή σταθερότητα, μετατρέπεται σήμερα σε πηγή άγχους και ανασφάλειας.
Μια 35χρονη από τη Λάρισα, που αποποιήθηκε το πατρικό της, εξηγεί:
«Δεν ήθελα να φορτωθώ χρέη και έξοδα για ένα σπίτι που δεν μπορώ να συντηρήσω. Παλιά θα ήταν ντροπή να αρνηθείς την περιουσία των γονιών σου. Σήμερα είναι πράξη λογικής.»
Το αποτέλεσμα είναι χιλιάδες ακίνητα να μένουν χωρίς ιδιοκτήτες και να περνούν στο Δημόσιο. Μόνο το 2024, εκτιμάται ότι πάνω από 50.000 ακίνητα κατέληξαν στην κρατική κυριότητα. Αν και τυπικά πρόκειται για κέρδος του Δημοσίου, στην πράξη πρόκειται για «νεκρές περιουσίες» που δύσκολα αξιοποιούνται.
Μια νέα κοινωνική στάση
Το «Δεν κληρονομώ» δεν είναι πλέον απλώς μια τάση, αλλά αντανάκλαση της εποχής. Μια γενιά που μεγάλωσε στη σκιά της κρίσης δείχνει να αμφισβητεί την έννοια της οικογενειακής περιουσίας και να απορρίπτει την ευθύνη που τη συνοδεύει.
Η αποποίηση κληρονομιάς αποτυπώνει όχι μόνο τη δυσκολία διαχείρισης της ακίνητης περιουσίας, αλλά και μια βαθύτερη μεταβολή αξιών: τη μετάβαση από την επιδίωξη της ιδιοκτησίας στην αναζήτηση οικονομικής ελευθερίας.