Το ερώτημα για το τι πληρώνουν οι Βρετανοί φορολογούμενοι ώστε η βασιλική οικογένεια να διατηρεί τον πολυτελή της τρόπο ζωής σπάνια τίθεται δημόσια. Ο λόγος; Η οικονομική δομή της μοναρχίας καλύπτεται από μυστικότητα, εθιμικά πρωτόκολλα και μια γενικευμένη αδιαφάνεια που καθιστά δύσκολη οποιαδήποτε ουσιαστική λογοδοσία.
Η κρατική επιχορήγηση προς τον βασιλιά Κάρολο Γ΄ και τους συγγενείς του για την εκτέλεση των επίσημων καθηκόντων τους αυξήθηκε κατά 53% την τελευταία χρονιά, αγγίζοντας τις 132 εκατομμύρια λίρες. Πρόκειται για τετραπλασιασμό της αρχικής επιχορήγησης των 31 εκατομμυρίων που καθιερώθηκε το 2012, παρά τις τότε διαβεβαιώσεις για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με το παλαιότερο σύστημα.
Η άγνωστη λογιστική της μοναρχίας
Παρά τους κατά καιρούς λογιστικούς ελέγχους (ο τελευταίος έγινε το 2022), η βασιλική οικογένεια δεν υπόκειται στον νόμο περί πρόσβασης σε δημόσια έγγραφα. Η έλλειψη κινήτρων για περιορισμό των δαπανών είναι εμφανής, ενώ η γραφειοκρατία και η παράδοση φροντίζουν ώστε η συζήτηση για εναλλακτικά, πιο οικονομικά μοντέλα παροχής βασιλικών υπηρεσιών να μένει εκτός δημόσιας σφαίρας. Εκπρόσωπος των ανακτόρων ανέφερε πως «υπάρχει κυβερνητική εποπτεία», χωρίς ωστόσο να δοθούν περισσότερες λεπτομέρειες.
Επιχειρήματα υπέρ και κατά
Η συμβολή της μοναρχίας στην οικονομία εκτιμάται πως αγγίζει τα δύο δισεκατομμύρια λίρες, κυρίως μέσω τουρισμού και εμπορικών συνεργασιών. Το «διπλωματικό πλεονέκτημα» του Στέμματος, όπως φάνηκε και από την επίσκεψη Τραμπ, χρησιμοποιείται ως επιχείρημα για να δικαιολογηθεί το κόστος.
Παρά ταύτα, μόνο το 48% των πολιτών στη Βρετανία θεωρεί ότι η μοναρχία αποφέρει καλή σχέση «value for money», σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση της Ipsos. Το 25% διαφωνεί, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό παραμένει αβέβαιο.
Η ολλανδική μοναρχία, η αμέσως επόμενη πιο δαπανηρή στην Ευρώπη, κοστίζει 46 εκατομμύρια λίρες ετησίως. Πολλά πρώην βασιλικά παλάτια, όπως οι Βερσαλλίες ή η Απαγορευμένη Πόλη, διατηρούν υψηλή τουριστική αξία χωρίς τη συνέχιση της βασιλείας.
Η βασιλική οικογένεια διαθέτει, εκτός από ιδιωτικά κτήματα όπως το Μπαλμόραλ, επτά επίσημες κατοικίες και περίπου 300 κτίρια που προσφέρονται σε μέλη και προσωπικό, με τα έξοδα συντήρησης να καλύπτονται από το κράτος. Η φετινή αύξηση της επιχορήγησης οφείλεται κυρίως στην ανακαίνιση του παλατιού του Μπάκιγχαμ, κόστους 369 εκατομμυρίων λιρών.
Η επιχορήγηση δεν μειώνεται ποτέ – μόνο αυξάνεται, με τις σχετικές αποφάσεις να λαμβάνονται από τον πρωθυπουργό, τον υπουργό Οικονομικών και έναν ανώτερο αυλικό, δίχως συστηματική κοινοβουλευτική έγκριση. Την ίδια στιγμή, το βρετανικό Κοινοβούλιο κυριολεκτικά καταρρέει, αλλά δεν ανακαινίζεται λόγω φόβου πολιτικού κόστους.
Ο πρίγκιπας Άντριου έχει επικριθεί για χρήση δημόσιων πόρων σε προσωπικά ταξίδια με ελικόπτερο. Παράλληλα, το παλάτι αποφεύγει να αναφέρει τις περιουσίες που αποκομίζονται από αιώνια προνόμια: απαλλαγές φόρων, εισοδήματα από ενοίκια και εμπορικές δραστηριότητες στα δουκάτα της Κορνουάλης και του Λάνκαστερ.
Όταν κάποιος πεθαίνει εντός των δουκάτων χωρίς διαθήκη, η περιουσία του μεταβιβάζεται αυτομάτως στη βασιλική οικογένεια. Το ίδιο συμβαίνει με εισοδήματα από ενοικιαζόμενη γη, ακόμη και σε νοσοκομεία, φυλακές και στρατιωτικές μονάδες, όπως αποκάλυψαν τα Sunday Times και το Channel 4.
Φόροι… κατά βούληση
Η βασίλισσα Ελισάβετ Β΄ συμφώνησε να πληρώνει φόρο εισοδήματος μόλις το 1993, αλλά όχι φόρο κληρονομιάς ή εταιρικό φόρο. Σήμερα, ο Κάρολος τηρεί μια «εθελοντική» φορολογική συμμόρφωση, χωρίς δεσμευτικό πλαίσιο.
Ποιος πληρώνει τελικά;
Οι υποστηρικτές της μοναρχίας υποστηρίζουν ότι το σύστημα είναι «καλή επένδυση» για τη χώρα, λόγω της πολιτιστικής και θεσμικής της σημασίας. Ωστόσο, η συναινετική σιωπή γύρω από τη χρηματοδότηση του Στέμματος επιτρέπει τη διατήρηση προνομίων, με ελάχιστη λογοδοσία.
Σε μια περίοδο περικοπών και υποχρηματοδότησης δημοσίων υπηρεσιών, η τεράστια αύξηση κρατικής χρηματοδότησης σε έναν από τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου φαίνεται τουλάχιστον προκλητική. Μια περικοπή στα παλάτια ή στους στάβλους ίσως να ήταν μια ένδειξη συμβολικού σεβασμού προς τον φορολογούμενο. Αλλά πρώτα, πρέπει να ανοίξουν τα βιβλία…