Στροφή του πλανήτη – ή έστω της Δύσης – προς τα αριστερά προβλέπει σε πρόσφατη ανάλυσή του ο Economist για το 2023. Αξίζει να σημειωθεί ότι αν και πρόκειται για μια μάλλον ευρεία ερμηνεία του όρου «αριστερά», στην οποία περιλαμβάνει πολιτικούς όπως ο Τζο Μπάιντεν ή ο Εμανουέλ Μακρόν, η οικονομική εφημερίδα δεν παραλείπει και μια σειρά από αστερίσκους που θα μπορούσαν να συγκρατήσουν ακόμη και μια τέτοια, περιορισμένη μετατόπιση.
Ο Economist χρησιμοποιεί δυο κύρια επιχειρήματα για να στηρίξει αυτή τη θέση: τα σχετικά διδάγματα της ιστορίας και την κοινή γνώμη, όπως παρουσιάζεται σε δημοσκοπήσεις των τελευταίων ετών.
Ιστορικές μετατοπίσεις
Όσον αφορά στο πρώτο επιχείρημα, παραθέτει τη δημιουργία ενός ευρύτερου κράτους πρόνοιας στην μεταπολεμική Ευρώπη, αλλά και την εναπόθεση των ελπίδων της ηπείρου στην ελεύθερη αγορά το 1979, ως αποτέλεσμα της πετρελαϊκής κρίσης και μιας δεκαετίας στασιμοπληθωρισμού. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ενεργειακή κρίση και ο πληθωρισμός, αλλά και η εμπειρία της πανδημίας και η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης θα μπορούσαν τώρα να οδηγήσουν σε άλλη μια πολιτική μετατόπιση.
Κοινή γνώμη
Ταυτόχρονα, και παρά τις επιμέρους νίκες της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την κυβέρνηση Μελόνι στην Ιταλία, η οικονομική εφημερίδα επισημαίνει ότι η κοινή γνώμη δείχνει να κινείται προς τα αριστερά. Στις ΗΠΑ, το ποσοστό των συμμετεχόντων στις δημοσκοπήσεις του Ερευνητικού Κέντρου Pew που δηλώνουν ότι οι τράπεζες έχουν θετική επίδραση στην οικονομία μειώθηκαν από το 49% το 2019 στο 40% τρία χρόνια αργότερα. Αντίστοιχη αλλαγή στα αισθήματα του κοινού καταγράφηκε και απέναντι στις εταιρείες τεχνολογίας, ενώ ακόμη μεγαλύτερη ήταν εκείνη που αφορούσε τους επιχειρηματικούς κολοσσούς. Μόλις το ένα τέταρτο των Αμερικανών πιστεύουν ότι έχουν θετική επίδραση – εντυπωσιακή διαφορά σε σχέση με την κυρίαρχη άποψη των ‘80s ότι οι ιδιωτικές επιχειρήσεις ήταν σε θέση να λύσουν πολλά από τα παγκόσμια προβλήματα.
Πέραν των αρνητικών αισθημάτων απέναντι στις εταιρείες, οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων ετών έχουν δώσει και άλλα ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Οι μισοί ή περισσότεροι συμμετέχοντες από την Αμερική, τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία δήλωσαν στο Pew ότι οι οικονομίες τους χρειάζονταν σημαντική αλλαγή ή και πλήρη αναδιαμόρφωση. Η πλειοψηφία εκείνων που ζητούσαν μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις περιέγραφαν τους εαυτούς τους ως αριστερούς. Η επιθυμία των ανθρώπων για σαρωτικές αλλαγές ενδέχεται να επηρεάζεται και από τους φόβους τους για την κλιματική αλλαγή, για την οποία πιστεύουν ότι δεν λαμβάνονται επαρκή μέτρα.
Δημογραφική αλλαγή
Επιπλέον, ο Economist υποστηρίζει ότι και οι δημογραφικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών, και συγκεκριμένα η μείωση του ποσοστού των ανθρώπων που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία σε σχέση με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει τεράστιες αλλαγές.
Αιτίες για διστακτικότητα
Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο ότι όλα αυτά θα οδηγήσουν σε σημαντικές αλλαγές στην πολιτική κατεύθυνση, παρατηρεί ο Economist, τονίζοντας ότι στο παρελθόν πέρα από τις αιτίες για πολιτική αλλαγή, υπήρχαν και οι συνθήκες που την επέτρεπαν – με κυριότερη την μαζική συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και την ξεκάθαρη ιδεολογική τους στράτευση.
Όπως τονίζει στην ανάλυσή της η οικονομική εφημερίδα, οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις της προηγούμενης χιλιετίας μπορούσαν να στηρίζονται σε ισχυρή λαϊκή συμμετοχή, που αντικατοπτριζόταν σε αντιστοίχως υψηλά εκλογικά ποσοστά. Πλέον, οι περισσότερες κυβερνήσεις εκλέγονται με οριακά ποσοστά και είναι αντιμέτωπες με διχασμένα κοινοβούλια.
Επιπλέον, τη δεκαετία του ’60, για παράδειγμα, τα κόμματα ήταν μαζικά κινήματα με εκατομμύρια μέλη. Τώρα οι ψηφοφόροι μετατοπίζονται εύκολα, ψηφίζοντας με βάση τους εκάστοτε πολιτικούς τους στόχους και χωρίς απαραιτήτως να ταυτίζονται με τις θεμελιώδεις θέσεις των κομμάτων που επιλέγουν κάθε φορά.
Το γεγονός αυτό δημιουργεί στα κόμματα την ανάγκη να ικανοποιήσουν όσο το δυνατόν περισσότερους ψηφοφόρους, αποφεύγοντας τα ρίσκα. Και αυτό αποτρέπει κάθε ουσιώδη πολιτική αλλαγή. Επομένως, καταλήγει ο Economist, η διάθεση για ευρύτερη αλλαγή μπορεί να υπάρχει, όμως οι κυβερνήσεις και τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα επιχειρήσουν να την αξιοποιήσουν διστακτικά.