Στην καρδιά του Παρισιού, στη γωνία ενός δρόμου στο 9ο διαμέρισμα, στέκει από το 1761 το À la Mère de Famille, το παλαιότερο σοκολατοποιείο της πόλης. Παρά τις αλλαγές στη διοίκηση του καταστήματος ανά τους αιώνες, οι Παριζιάνοι παρέμεναν πιστοί στην παράδοσή του. Σήμερα, η οικογένεια Ντόλφι, που ανέλαβε την επιχείρηση το 2000, λειτουργεί 16 καταστήματα στη γαλλική πρωτεύουσα, προσφέροντας περισσότερες από 150 διαφορετικές λιχουδιές – από πραλίνες και μάρζιπαν μέχρι σοκολατένια γλυκίσματα.
«Αυτή είναι 100% οικογενειακή επιχείρηση», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Στιβ Ντόλφι, ένα από τα τέσσερα αδέρφια που διευθύνουν τη σοκολατοποιία. «Παράγουμε το 100% όλων όσων πουλάμε». Όμως, ο Στιβ, βλέπει όλο και περισσότερους συναδέλφους του να κλείνουν τα καταστήματά τους.
Σύμφωνα με τα κυβερνητικά στοιχεία, τουλάχιστον δώδεκα οικογενειακά σοκολατοποιεία έχουν βάλει λουκέτο σε όλη την Ευρώπη τον τελευταίο χρόνο – θύματα της μεγαλύτερης κρίσης στο κακάο των τελευταίων δεκαετιών, που έχει εκτοξεύσει τις τιμές και έχει συμπιέσει τα περιθώρια κέρδους σε ολόκληρη τη βιομηχανία.
Η Ευρώπη εισάγει περίπου το 50% της παγκόσμιας παραγωγής κακάο, με την αγορά σοκολάτας να ξεπερνά τα 50 δισ. δολάρια. Η Γερμανία και η Ελβετία είναι οι μεγαλύτεροι καταναλωτές, με μέση κατανάλωση άνω των 9 κιλών σοκολάτας ανά άτομο ετησίως.
Ωστόσο, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι ασθένειες των καλλιεργειών έχουν πλήξει σοβαρά τις σοδειές της Δυτικής Αφρικής, όπου παράγεται το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου κακάο. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Κακάο (ICCO), η περίοδος 2023-2024 έκλεισε με έλλειμμα 478.000 τόνων, το μεγαλύτερο από τη δεκαετία του 1980. Οι τιμές του κακάο τριπλασιάστηκαν μέσα στο 2023, αγγίζοντας τα 13.000 δολάρια ανά τόνο – επίπεδα ρεκόρ που γονάτισαν μικρούς και μεγάλους παραγωγούς.
Οι κολοσσοί της σοκολάτας προσαρμόζονται
Μεγάλες εταιρείες όπως η Nestlé, η Lindt και η Hershey προσπάθησαν να μετακυλήσουν το αυξημένο κόστος στους καταναλωτές, αλλά αναγκάστηκαν και σε εσωτερικές αναπροσαρμογές. Ο ελβετικός όμιλος Nestlé, για παράδειγμα, αύξησε την αναλογία μπισκότων και γκοφρετών στα προϊόντα του, μειώνοντας έτσι την ποσότητα κακάο που απαιτείται. Για τις μικρότερες επιχειρήσεις, όμως, τα περιθώρια ελιγμών είναι περιορισμένα.
«Ο αντίκτυπος του αυξανόμενου κόστους γίνεται αισθητός σε ολόκληρο τον κλάδο», δήλωσε η Μούριελ Κόρτερ, γενική διευθύντρια της ένωσης βιομηχανιών σοκολάτας, μπισκότων και ζαχαροπλαστικής της Ευρώπης. «Ωστόσο, οι μικρότερες επιχειρήσεις, οι οποίες συχνά έχουν λιγότερους πόρους για να απορροφήσουν αυτές τις αυξήσεις τιμών, έπρεπε να προσαρμοστούν γρήγορα».
Στη Γερμανία, η ιστορική Leysieffer, που παρήγαγε σοκολατένιες πραλίνες για περισσότερο από έναν αιώνα, οδηγήθηκε σε εκκαθάριση τον Νοέμβριο. Στην Αυστρία, η Salzburg Schokolade, που κάποτε παρήγαγε 57 εκατομμύρια σοκολατάκια Mozart ετησίως, έκλεισε το εργοστάσιό της.
Στροφή των καταναλωτών στις φθηνότερες επιλογές
Η αλματώδης αύξηση στις τιμές του κακάο δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για τις μικρότερες σοκολατοποιίες, καθώς οι καταναλωτές είναι πιθανό να εγκαταλείψουν τους ανεξάρτητους παραγωγούς και να στραφούν σε μεγαλύτερες εταιρείες μαζικής παραγωγής.
Οι Hershey και Mondelez International Inc., δύο από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές του κλάδου, δήλωσαν πρόσφατα στο Consumer Analyst Group Conference της Νέας Υόρκης ότι οι καταναλωτές θα πρέπει να συνηθίσουν στη «νέα πραγματικότητα» της αγοράς σοκολάτας, όπου οι τιμές θα είναι αυξημένες κατά 40%-50% σε σχέση με το παρελθόν.
Μείωση στην παραγωγή σοκολάτας λόγω κόστους
Η κρίση αποτυπώνεται και στα στοιχεία για την επεξεργασία του κακάο. Σύμφωνα με το Bloomberg, τα δεδομένα δείχνουν ότι η μετατροπή των καρπών κακάο σε βούτυρο και σκόνη σοκολάτας στην Ευρώπη βρέθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2020 κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2023. Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι η παγκόσμια κατανάλωση σοκολάτας έχει αρχίσει να μειώνεται λόγω των ιστορικά υψηλών τιμών.
Στροφή σε νέες αγορές κακάο
Με τις παραγωγές σε Ακτή Ελεφαντοστού και Γκάνα να καταγράφουν σοβαρά ελλείμματα, οι παραγωγοί σοκολάτας αναζητούν νέες πηγές πρώτων υλών. Αυτή η ανακατανομή της παραγωγής οδηγεί σε αυξανόμενο ενδιαφέρον για χώρες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, όπως το Μεξικό και η Κολομβία, οι οποίες βλέπουν το μερίδιό τους στην παγκόσμια παραγωγή κακάο να αυξάνεται σταθερά.
Στη Μπριζ του Βελγίου, μια πόλη με πλούσια παράδοση στη σοκολάτα, το Chocolatier Dumon λειτουργεί από τη δεκαετία του 1990, προσφέροντας παραδοσιακές βελγικές πραλίνες στους τουρίστες που επισκέπτονται το μεσαιωνικό κέντρο της πόλης. «Τα τελευταία χρόνια έχουμε στραφεί προς τη Νότια Αμερική. Το Μεξικό και η Κολομβία έχουν γίνει πολύ σημαντικές πηγές κακάο για εμάς», εξηγεί η Ζελ Ντεσάμπ, ιδιοκτήτρια του Dumon. «Η κλιματική αλλαγή έχει πλήξει σοβαρά τις σοδειές της Αφρικής».
Αβεβαιότητα για το μέλλον – Πόσο θα διαρκέσει η κρίση;
Παρά τις προσαρμογές των επιχειρήσεων, η αγορά εξακολουθεί να αντιμετωπίζει έντονη αβεβαιότητα. Αναλυτές της JPMorgan Chase & Co. εκτιμούν ότι το έλλειμμα προσφοράς για την τρέχουσα σεζόν ίσως αποδειχθεί μικρότερο από το αναμενόμενο, μειώνοντας τις αρχικές προβλέψεις από 108.000 σε 40.000 τόνους. Ωστόσο, η πιθανότητα σημαντικής αποκλιμάκωσης των τιμών εξαρτάται από τη μείωση της ζήτησης και τη βελτίωση των καλλιεργειών στη Δυτική Αφρική.
«Όταν κοιτάμε προς το 2025-2026, εάν η παραγωγή στην Ακτή Ελεφαντοστού και την Γκάνα δεν μειωθεί περαιτέρω και αν η ζήτηση συνεχίσει να υποχωρεί, τότε μπορεί να δημιουργηθεί ένα πλεόνασμα που θα οδηγήσει σε σταθεροποίηση των τιμών», σημειώνει ο Ουότεριτζ.
Η αγωνία των μικρών
Ακόμα κι αν η αγορά σταθεροποιηθεί μακροπρόθεσμα, οι παραδοσιακές σοκολατοποιίες έχουν μπροστά τους μια δύσκολη χρονιά. Στο Παρίσι, η οικογένεια Ντόλφι ανησυχεί ότι η κρίση αυτή απειλεί κάτι πολύ περισσότερο από την κερδοφορία: την ίδια την παράδοση της γαλλικής σοκολατοποιίας.
«Το θλιβερό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι μαζί με τις επιχειρήσεις χάνονται και πολύτιμες συνταγές και δεξιότητες που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά», σημειώνουν οι αδελφοί Ντόλφι. «Υπάρχουν πολλές παραδόσεις που διατηρούνται μόνο μέσω του προφορικού λόγου και κινδυνεύουν να χαθούν για πάντα».
Καθώς η τιμή του κακάο παραμένει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, η μεγάλη πρόκληση για τους σοκολατοποιούς της Ευρώπης είναι τα επόμενα Χριστούγεννα, η πιο κρίσιμη περίοδος του έτους για τις πωλήσεις τους.
«Αν η κατάσταση συνεχιστεί, οι καταναλωτές θα βρεθούν αντιμέτωποι με τις ακριβότερες σοκολάτες που έχουν αγοράσει ποτέ», προβλέπει η οικογένεια Ντόλφι. Και μέχρι τότε, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι αυτό που κάνουν οι περισσότερες ανεξάρτητες σοκολατοποιίες στην Ευρώπη: «Να περιμένουν και να προσεύχονται».