Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 είχα συνηθίσει να ακούω πως η παγκοσμιοποίηση και ο νεοφιλελευθερισμός καταρρέουν η πνέουν τα λήσθεια. Εν τούτοις, και μετά από τρεις περίπου δεκαετίες, βρίσκουμε πολιτικές προσωπικότητες να επιμένουν για το επικείμενο τέλος της παγκοσμιοποίησης!
Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου
Ένας από τους πιό χαρακτηριστικούς επικριτές της παγκοσμιοποίησης και της οικονομίας της αγοράς είναι ο παλιός συνεργάτης της Μάργκαρετ Θάτσερ και υποστηρικτής τότε της νεφιλελεύθερης οικονομίας Τζών Γκρέυ. Καθηγητής της Ευρωπαικής Σκέψης στο περίφημο London School of Economics, μέχρι την συνταξιοδότησή του το 2008, έχει δεχθεί πάμπολλα θετικά σχόλια από το Bloοmberg News και από σημαντικούς σχολιαστές του διάσημου περιοδικού The Economist. Oταν όμως το Συντηρητικό Κόμμα κατέρρευσε στη δεκαετία του 1990 έτσι τελείωσε και η πίστη του Γκρέυ στις ελεύθερες αγορές. Εκτοτε στράφηκε σε πολλές επιλογές, από τον Κοινοτισμό, μέχρι το Περιβάλλον και την αντι-παγκοσμιοποίηση.
Ανάμεσα στα σημαντικά του βιβλία αυτό που ξεχωρίζει είναι το "False Dawn: The Delusions of Global Capitalism" (2009) (Ψεύτικη Αυγή: Οι Ψευδαισθήσεις του Παγκόσμιου Καπιταλισμού). Δύσκολο στην ανάγνωση έργο αλλά με πυκνά νοήματα και σαφείς θέσεις. Χωρίς να διστάζει ο Γκρέυ ακουμπάει την ουσία του προβλήματος ευθαρσώς αναφερόμενος στην καρδιά των ζητημάτων. Θαυμαστής του Ισάια Μπερλίν, ο Γκρέυ δεν κρύβει πως υποστηρίζει έναν παρεμβατικό στην οικονομία φιλελευθερισμό της λογικής του Ρούσβελτ. Ξεχωρίζοντας ανάμεσα στην παλαιότερη παγκοσμιοποίηση των αρχών του 20ου αιώνα, που σήμαινε την ιμπεριαλιστική παρουσία των ευρωπαικών δυνάμεων στον υπόλοιπο κόσμο, και την πρόσφατη, που τόνιζε την "αμερικανική ιδιαιτερότητα" στην κυριαρχία επί των παγκοσμίων αγορών και την εξάπλωση ενος νέου πολιτισμού.
Αυτός όμως ο αιώνας, κατά τον Γκρέυ, ήταν γεμάτος από ψευδείς ουτοπίες. Η Σοβιετικη Ενωση υποστήριζε μια διαφορετική ψευδαίσθηση, όπου οι αγορές αντικαθίστανταν από την κεντρική εξουσία της οικονομίας της προσταγής! Οπως όμως κατέρρευσε η ουτοπία του κεντρικού κρατικού ελέγχου έτσι αποσυντίθεται και η ουτοπία της οικονομίας της αγοράς της Μάργκαρετ Θάτσερ. Στην περίπτωση αυτή όμως, σημειώνω εγώ, οι δυσλειτουργίες προήλθαν όχι απο την έλλειψη κρατικής παρεμβασης αλλά απο κυβερνητικές πολιτικές που υποστήριζαν την "επιστροφή του κράτους" και την αύξηση των δημοσίων δαπανών.
Μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν δείχνει να υπάρχει αντίβαρο της παγκοσμιοποίησης για την διάχυση παντού της ευημερίας. Κάτι που οι περιπτώσεις της Κίνας και της Ινδίας μπορούν απόλυτα να επιβεβαιώσουν. Κάτι που τονίζει και ο Γκύ Σορμάν στο βιβλίο του "Economics Does Not Lie: A Defense of the Free Market in a Time of Crisis" (2009) (Τα Οικονομικα Δεν Ψεύδονται: Υποστήριξη της Οικονομίας της Αγοράς σε Εποχή Κρίσης). Οι ιδιωτικοποιήσεις και ο Καπιταλισμός της Αγοράς, υποστηρίζει ο Σορμάν, έχουν ανοικοδομήσει την Ανατολική Ευρώπη κι' έχουν απελευθερώσει 800 εκατ. ανθρώπους στην Κίνα, την Βραζιλία και την Ινδία απο τα δεσμά της φτώχειας. Ποιός κλονίζεται λοιπόν;