Με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της να διευρύνεται, η παγκόσμια ναυτιλία καλείται να αντιμετωπίσει ένα ιδιαίτερα δυσμενές σκηνικό. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αυξήθηκαν κατά 5% το 2024, ενώ μόλις το 8% του παγκόσμιου στόλου διαθέτει δυνατότητα χρήσης εναλλακτικών καυσίμων, σύμφωνα με την ετήσια Έκθεση Ναυτιλιακών Μεταφορών της UNCTAD. Την ίδια ώρα, το θαλάσσιο εμπόριο αναμένεται να σημειώσει αναιμική ανάπτυξη 0,5% το 2025, τη χαμηλότερη των τελευταίων ετών.
Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) αναμένεται να εξετάσει τον Οκτώβριο του 2025 ένα νέο πλαίσιο για μηδενικές εκπομπές έως το 2050, που θα περιλαμβάνει διεθνές πρότυπο καυσίμων και μηχανισμό τιμολόγησης άνθρακα. Όμως η UNCTAD προειδοποιεί ότι η απανθρακοποίηση θα απαιτήσει τεράστιες επενδύσεις σε ανανεώσεις στόλου, προσαρμογές λιμένων και υποδομές καυσίμων.
Το περιβάλλον γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο λόγω γεωπολιτικών εντάσεων. Οι κρίσεις στην Ερυθρά Θάλασσα και τα στενά του Ορμούζ έχουν περιορίσει κατά 70% τη διέλευση από τη Διώρυγα του Σουέζ, ωθώντας τα πλοία σε πολύ μεγαλύτερες διαδρομές γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. Αυτό εκτίναξε τα «ton-miles» κατά 6% το 2024, τρεις φορές περισσότερο από την πραγματική αύξηση του εμπορίου.
Παράλληλα, τα ναύλα κινούνται σε ιστορικά υψηλά. Ο Δείκτης Ναύλων Σαγκάης εκτινάχθηκε κατά 149% το 2024, με τα spot rates του Ιουλίου να ξεπερνούν τα 3.600 δολάρια ανά κοντέινερ. Οι αναπτυσσόμενες χώρες και τα μικρά νησιωτικά κράτη πλήττονται περισσότερο, καθώς το αυξημένο κόστος μεταφοράς μετακυλίεται σε ακριβότερες εισαγωγές και επισιτιστική ανασφάλεια.
Η Γενική Γραμματέας της UNCTAD, Ρεβέκα Γκρίνσπαν, τόνισε ότι οι μεταβάσεις προς την απανθρακοποίηση και την ψηφιοποίηση «πρέπει να είναι δίκαιες και χωρίς αποκλεισμούς». Το 2024 σημειώθηκε επίσης ρεκόρ εγκατάλειψης ναυτικών, ενώ τα λιμάνια διεθνώς αντιμετωπίζουν συμφόρηση και καθυστερήσεις, με την ανάγκη ψηφιοποίησης να γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική.
«Η ναυτιλία πρέπει να γίνει ανθεκτική, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμη, αν θέλουμε να αντεπεξέλθουμε στις φουρτούνες που έρχονται», κατέληξε η Γκρίνσπαν.