Με την Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) να προειδοποιεί ότι το πυρηνικό συγκρότημα της Ζαπορίζια έχει υποστεί «παραβιάσεις της φυσικής ακεραιότητάς του», η διεθνής κοινότητα επαγρυπνεί για το ενδεχόμενο διαρροής ραδιενέργειας στην Ευρώπη.
Θα ήταν το δεύτερο μεγάλο πυρηνικό ατύχημα στην Ουκρανία μετά την καταστροφή του Τσερνόμπιλ το 1986.
Αυτή τη φορά, μια ενδεχόμενη διαρροή ραδιενεργών ισοτόπων θα γινόταν σύντομα αντιληπτό από δίκτυο αισθητήρων που έχει στηθεί σε όλο τον κόσμο για την ανίχνευση πυρηνικών εκρήξεων.
Τα δεδομένα συλλέγονται από τον Οργανισμό για τη Συνθήκη Πλήρους Απαγόρευσης των Πυρηνικών Δοκιμών (CTBTO), με έδρα τη Βιέννη, ο οποίος θα αναλάβει να προβλέψει πως τα πού θα κατευθυνόταν το ραδιενεργό νέφος. Αυτό έκανε και στην περίπτωση του πυρηνικού ατυχήματος της Φουκουσίμα το 2011.
H εγκατάσταση της Ζαπορίζια περιλαμβάνει 6 μεγάλους αντιδραστήρες συνολικής ισχύος 5,7 gigawatt (Wikimedia Commons / CC BY-SA 3.0)
Το θρίλερ της Ζαπορίζια κλιμακώθηκε αυτή την εβδομάδα μετά τις αναφορές για ρωσικές οβίδες που έπεσαν κοντά σε δεξαμενές αναλωμένου πυρηνικού καυσίμου, εξίσου επικίνδυνες με τους έξι αντιδραστήρες που λειτουργούν στη μεγαλύτερη πυρηνική εγκατάσταση της Ευρώπης.
Τόσο οι αντιδραστήρες όσο και οι ράβδοι εξαντλημένου πυρηνικού καυσίμου θα μπορούσαν να υπερθερμανθούν, να λιώσουν και να απελευθερώσουν ραδιενεργά ισότοπα σε περίπτωση που διακοπεί η ψύξη τους.
Παγκόσμιο δίκτυο σταθμών
Την ώρα που κλιμάκιο της ΙΑΕΑ επιθεωρεί το εργοστάσιο ανάμεσα στα διασταυρούμενα πυρά της Ρωσίας και της Ουκρανίας, ο CTBTO βρίσκεται υπ’ ατμόν.
Από τα τέλη του Ψυχρού Πολέμου, o CTBTO παραδίδει στις 154 χώρες που έχουν επικυρώσει τη συνθήκη για τα πυρηνικά όπλα δεδομένα από περίπου 100 σταθμούς μέτρησης, οι οποίοι καταγράφουν τα ραδιοϊσότοπα στην ατμόσφαιρα, καθώς και τα σεισμικά, υδροακουστικά και υποηχητικά κύματα που θα δημιουργούσε μια ενδεχόμενη πυρηνική δοκιμή.
Σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος στην Ουκρανία, ένας από τους πρώτους ανθρώπους που θα το μάθαινε θα μπορούσε να ήταν η Γιολάντα Κουσμίερτσικ-Μότσουλετς, ατμοσφαιρική επιστήμονας στο Διεθνές Κέντρο Δεδομένων του CTBTO στη Βιέννη.
«Σε περίπτωση που ένας σταθμός ανίχνευσης ραδιονουκλεϊδίων ανιχνεύσει ανεβασμένα επίπεδα, πραγματοποιούμε προσομοιώσεις που πηγαίνουν πίσω στο χρόνο για να αντλήσουμε πληροφορίες για την πιθανή πηγή» λέει η Κουσμίερτσικ-Μότσουλετς στον δικτυακό τόπο του Nature.
Σε μια τέτοια περίπτωση, ο CTBTO θα ενημέρωνε την Διυπηρεσιακή Επιτροπή Ραδιολογικών και Πυρηνικών Εκτάκτων Καταστάσεων της IAEA, η οποία ιδρύθηκε μετά το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπι.
Δουλειά της θα ήταν να συντονίσει τη διεθνή κινητοποίηση απέναντι στην απειλή.
«Πιθανότατα η διεθνής κοινότητα θα ενημερωνόταν για ένα ατύχημα μέσω της Διυπηρεσιακής Επιτροπής».
Στο μεταξύ, ο CTBTO θα χρησιμοποιούσε μοντέλα της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας για να προβλέψει την κατεύθυνση του ραδιενεργού νέφους.
«Χρησιμοποιούμε ένα μοντέλο ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας ανοιχτού κώδικα, καθώς και δεδομένα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προβλέψεων και των αμερικανικών Εθνικών Κέντρων Περιβαλλοντικών Προβλέψεων» λέει η Κουσμίερτσικ-Μότσουλετς.
«Ερευνητές χρησιμοποιούν αυτό το είδος μοντέλου και για διάφορες άλλες εφαρμογές, όπως η παρακολούθηση ηφαιστειακών εκλύσεων».
Η Κουσμίερτσικ-Μότσουλετς αναφέρει μάλιστα πως έχει ήδη ξεκινήσει προσομοιώσεις των ανέμων ως άσκηση ετοιμότητας. Αν για παράδειγμα υπήρχε διαρροή στις 29 Αυγούστου, το ραδιενεργό σύννεφο θα κινούταν προς τα νοτιοανατολικά για λίγες ημέρες, πριν αλλάξει κατεύθυνση προς τα ανατολικά.
Το πρόβλημα είναι ότι οι άνεμοι στην περιοχή είναι απρόβλεπτοι και κανείς δεν μπορέσει να προβλέψει προληπτικά την πορεία της απειλής.