Κάθε λεπτό που περνά, ανεβαίνουν στο TikTok περισσότερα από 16.000 βίντεο, κυκλοφορούν σχεδόν 139 εκατομμύρια reels στο Instagram και το Facebook, ενώ στο YouTube παρατηρούνται 3 εκατομμύρια προβολές. Τα εντυπωσιακά αυτά στατιστικά από την έκθεση «Data Never Sleeps» της Domo, θέτουν ένα εύλογο ερώτημα: Μήπως καταναλώνουμε υπερβολικά πολλές πληροφορίες;
Η απάντηση είναι θετική, υποστηρίζει η ψυχολόγος και καθηγήτρια Gloria Mark, σε δηλώσεις της στο CNBC. Όπως εξηγεί, το ανθρώπινο μυαλό κουράζεται όταν υποβάλλεται συνεχώς σε τεράστιες ποσότητες πληροφοριών. «Οι γνωστικοί μας πόροι εξαντλούνται όταν δεχόμαστε ασταμάτητα ερεθίσματα και έτσι κουράζεται και το μυαλό μας», σημειώνει. Η εκτελεστική λειτουργία του εγκεφάλου, υπεύθυνη για τον έλεγχο, τη συγκέντρωση και τη λήψη αποφάσεων, υπολειτουργεί όταν εξαντλείται.
Περιεχόμενο: Σύντομο, ρηχό και εύκολο
Η λέξη «περιεχόμενο» καλύπτει κάθε δημιουργία που απευθύνεται σε κοινό — από τέχνη και λογοτεχνία μέχρι βίντεο και φωτογραφίες. Η διαφορά σήμερα, όπως τονίζει η Mark, είναι η αδιάκοπη και άμεση προσβασιμότητα. Το είδος του περιεχομένου παίζει επίσης ρόλο. Χωρίζεται σε σύντομο (short-form) και μακροσκελές (long-form), αλλά και σε ρηχό ή βαθύτερο, ανάλογα με την πνευματική εμπλοκή που απαιτεί.
Παρότι λίγα λεπτά σκρολαρίσματος δεν είναι βλαβερά, η παγίδα είναι ότι δύσκολα σταματάει. Η συνεχής έκθεση σε σύντομο περιεχόμενο οδηγεί στη μείωση της διάρκειας προσοχής. Η Mark, που μελετά το φαινόμενο από το 2004, έχει εντοπίσει πτώση από 2,5 λεπτά σε 47 δευτερόλεπτα κατά μέσο όρο – περίπου όσο διαρκεί ένα βίντεο σε TikTok ή Reels.
Η επιστροφή στο βαθύ περιεχόμενο ως λύση
Εκτός από τη συγκέντρωση, η συνήθεια του άσκοπου σκρολαρίσματος απομακρύνει και από την ανάγνωση. Πολλοί δυσκολεύονται να διαβάσουν βιβλία ή εκτενή κείμενα, αφού ο εγκέφαλος εθίζεται στη γρήγορη κατανάλωση πληροφορίας.
Η Mark προτείνει τρόπους για να καλλιεργήσουμε ξανά τη συνήθεια της εστιασμένης ανάγνωσης: να εντάξουμε στο πρόγραμμά μας χρόνο αποκλειστικά για διάβασμα, να επιλέγουμε περιεχόμενο που ενισχύει τη σκέψη και να προτιμάμε το χαρτί αντί για οθόνες που αποσπούν την προσοχή. Αν και απαιτεί προσπάθεια στην αρχή, με επιμονή μπορεί να μετατραπεί σε καθημερινή ρουτίνα.