Την ευκαιρία να ανακτήσει μέρος των απωλειών που υπέστη κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δέκα και πλέον ετών έχει ο κατασκευαστικός κλάδος τα επόμενα χρόνια, μέσω της αξιοποίησης των κονδυλίων που θα εισρεύσουν στη χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και το νέο ΕΣΠΑ.
Οπως αναφέρει σχετική μελέτη του ΙΟΒΕ, που πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Εθνικού Συμβουλίου Υποδομών και Κατασκευών (ΕΣΒΥΚ), από το 2008 έως το 2019 η συνολική αξία παραγωγής του κλάδου των κατασκευών υποχώρησε κατά 79,1%, σε 7,3 δισ. ευρώ. Πρόκειται για μια φυσιολογική εξέλιξη, καθώς το 2019 η συνολική επενδυτική δαπάνη για κατασκευαστικά έργα μειώθηκε σε μόλις 7,7 δισ. ευρώ, από 34,1 δισ. ευρώ το 2008.
Αντίστοιχα, την τριετία 2017-2019 το λειτουργικό πλεόνασμα και μεικτό εισόδημα του κλάδου βρέθηκε σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα (μόλις 273 εκατ. ευρώ το 2019 ή 3,7% της αξίας της παραγωγής), καταγράφοντας μάλιστα συνεχή πτωτική πορεία από τα τέλη της δεκαετίας του 2000. H μεγαλύτερη υστέρηση παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια στις επενδύσεις σε κατοικίες, οι οποίες αντιστοιχούσαν το 2019 σε 0,7% του ΑΕΠ (μέσος όρος Ε.Ε.: 5,1%) έναντι 10,8% το 2007.
Ανάλογη είναι η εικόνα και άλλων δεικτών, όπως για παράδειγμα η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) των κατασκευών, η οποία το 2019 συρρικνώθηκε σε 2,2 δισ. ευρώ, από 18,1 δισ. ευρώ το 2006, όταν είχε βρεθεί στο υψηλότερο σημείο των προηγούμενων 20 ετών. Αντίστοιχα, η συμμετοχή του κλάδου στη συνολική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία της ελληνικής οικονομίας μειώθηκε στο 1,4% το 2019, από 9,4% το 2006.
Το 2018 στον κλάδο των κατασκευών δραστηριοποιούνταν περίπου 60.000 επιχειρήσεις, ενώ στους υπόλοιπους κλάδους της βιομηχανίας υποδομών επιπλέον 85.000 επιχειρήσεις, κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών, που αφορά κυρίως τις αρχιτεκτονικές και μελετητικές δραστηριότητες. Το 2019 ο κλάδος απασχολούσε 150.000 εργαζομένους, ενώ επιπλέον 127.000 εργάζονταν στους υπόλοιπους κλάδους των υποδομών.
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, η ανάπτυξη υποδομών και άλλων κατασκευαστικών έργων τα επόμενα χρόνια αποτελεί βασική προτεραιότητα σε όλα τα επίσημα κείμενα αναπτυξιακής πολιτικής στην Ελλάδα, σε πεδία όπως οι υποδομές μεταφορών, εφοδιαστικής αλυσίδας, ενέργειας και επικοινωνίας, η οδική ασφάλεια και η αστική κινητικότητα, η πράσινη ανάπτυξη και η περιβαλλοντική αναβάθμιση, οι ψηφιακές τεχνολογίες και συστήματα, η διαχείριση απορριμμάτων, η ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων, η απολιγνιτοποίηση, η ανάπτυξη συστημάτων κυκλικής οικονομίας και η ενίσχυση βασικών τουριστικών υποδομών με έμφαση στην προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο αυτό, η συμβολή της βιομηχανίας υποδομών και κατασκευών για την υλοποίηση των απαιτούμενων έργων θα είναι ιδιαίτερα σημαντική. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι η επικείμενη ενεργοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ώθησε τις προσδοκίες του κλάδου σε θετικό έδαφος τον Απρίλιο του 2021, για πρώτη φορά μετά τα τέλη του 2008.
Παρότι το νέο θεσμικό πλαίσιο (ν. 4782/2021) επιχειρεί να αντιμετωπίσει ζητήματα όπως οι ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές στα έργα, απαιτούνται κι άλλες παρεμβάσεις ώστε να μπορέσει ο κλάδος να συμβάλει στην επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων που έχουν τεθεί συνολικά στην οικονομία. Μεταξύ άλλων, το ΙΟΒΕ προτείνει την ανάπτυξη Εθνικού Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Εργων για την εξομάλυνση υφιστάμενων προβλημάτων που παρατηρούνται στους προϋπολογισμούς των έργων. Επίσης, προτείνονται περαιτέρω παρεμβάσεις για τη βελτίωση του συστήματος δημοσίων προμηθειών, όπως επέκταση ψηφιοποίησης, τυποποίηση διαδικασιών και συμβάσεων, εισαγωγή πολλαπλών αντικειμενικών και μετρήσιμων κριτηρίων αξιολόγησης, διασφάλιση αξιόπιστων μελετών και ευρεία χρήση εξωδικαστικών τρόπων επίλυσης διαφορών, όπως είναι η διαμεσολάβηση, οι επιτροπές εμπειρογνωμόνων και η διαιτησία.