Με αφορμή την 1η Απριλιου, το έγκυρο φοιτητικό έντυπο του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης «Oxford Student» ανέβασε ένα εξαιρετικά αληθοφανές, εκ πρώτης όψεως, άρθρο. Ο τίτλος του ήταν «Η Οξφόρδη καταργεί τις κλασσικές σπουδές». Μέχρι να καταλάβουν όλοι πως επρόκειτο για πρωταπριλιάτικο αστείο δημιούργησε κάποιες ανησυχίες.
Που όμως θα έπρεπε να οδηγήσει πολλούς από εμάς σε σκέψεις και προβληματισμό. Κάποια κομμάτια του άρθρου δεν βρίσκονται μακριά από την πραγματικότητα, αλλά κι' από το σκεπτικό πολλών πανεπιστημιακών και κρατικών αρχών σε δυτικές χώρες.
Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου
Εκτιμώ πως το αστείο της φοιτητικής εφημερίδας της Οξφόρδης πρέπει να μας αφυπνίσει μπροστά σε κινδύνους που υπάρχουν μπροστά μας. Και που για χρόνια βρίσκονται γύρω μας αλλά επιμένουμε να τους αγνοούμε.
Οι κλασσικές σπουδές, που είναι γνωστές στα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κείμπριτζ σαν «Literae Humaniores», είναι μία τετραετής σειρά μαθημάτων αφιερωμένων στη μελέτη των πολιτισμών της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης και στην επιδραστικότητά τους στην σύγχρονη εποχή. Είναι σπουδές πολυεπίπεδες που περιλαμβάνουν την μελέτη των γλωσσών, της λογοτεχνίας, της ιστορίας, της φιλοσοφίας, της γλωσσολογίας, και της αρχαιολογίας του κόσμου των αρχαίων αυτών ιστορικών λαών.
Είναι από τα παλαιότερα και πιό αξιοζήλευτα πτυχία που παρέχουν τα ιστορικά αυτά πανεπιστήμια, με πτυχιούχους διάσημες πλέον διεθνείς προσωπικότητες όπως ο C.S. Lewis, o Enoch Powell, o Boris Johnson, o Oscar Wilde, o Francis Bacon, ο David Attemborough και η Emma Thomson.
Το ζήτημα όμως δεν είναι οι διάσημες προσωπικότητες που έχουν αποφοιτήσει και το κύρος των πτυχίων αυτών των Σχολών. Το θέμα βρίσκεται στο γεγονός πως η χώρας μας εξασφάλιζε πολλά οφέλη από την μεγάλη διάδοση των κλασσικών σπουδών.
Οι περισσότεροι ηγέτες των σπουδαιότερων δυτικών χωρών είχαν υπάρξει κοινωνοί των αντιλήψεων και της γνώσης που οι κλασσικές σπουδές διέχεαν παντού για τον ρόλο της Ελλάδας στον πολιτισμό και τις αξίες της δυτικής κουλτούρας. Κυρίως είχαν όλοι μπροστά τους την επίδραση της χώρας μας και των ιδεών που έχουν εδώ γεννηθεί για την Δημοκρατία και τις αξίες του ανθρωπισμού. Εάν προσέθετε κάποιος σε αυτά τον ρόλο της χώρας μας στη μάχη των δυτικών δημοκρατιών κατά του Άξονα στον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το γεγονός πως μετά το 1945 είμασταν η μόνη δημοκρατική χώρα των Βαλκανίων, μπορούσαν να γίνουν κατανοητές οι συνέπειες.
Η Ελλάδα εξασφάλιζε την καλή θέληση των περισσότερων δυτικών χωρών. Χωρίς να χρειασθεί οι ηγεσίες της να κοπιάσουν ιδιαίτερα ώστε να εξασφαλίσουν το θετικό αυτό κλίμα για τα εθνικά μας συμφέροντα.
Σταδιακά όμως αυτό το πλεονέκτημα της χώρας μας άρχισε να φθίνει. Με τα χρόνια ήρθαν στην εξουσία στη Δύση ηγεσίες που δεν είχαν συμμετάσχει στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και που οι μνήμες τους για την περίοδο αυτή ήσαν ασθενείς η ακόμη και ανύπαρκτες.
Παράλληλα, με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη τα Βαλκάνια απέκτησαν διαφορετικό πολιτικό προσανατολισμό. Όλες οι βαλκανικές χώρες έγιναν δημοκρατίες, αφαιρώντας έτσι από την Ελλάδα το σχετικό φιλοδυτικό προνόμιο.
Τέλος, και πιό σημαντικό ίσως για όλα, οι κλασσικές σπουδές αρχίζουν να υποχωρούν από τα προγράμματα των σχολείων και των πανεπιστημιακών σπουδών. Το χιούμορ των φοιτητών της Οξφόρδης δεν είναι άσχετο με τις τρέχουσες εξελίξεις. Η λογική του «αυτά δεν είναι χρήσιμα σήμερα», κυριαρχεί σχεδόν παντού. Και η εκμάθηση ξένων σύγχρονων γλωσσών και μαθήματα τεχνολογίας αντικαθιστούν με μεγάλη ταχύτητα πολλά προγράμματα κλασσικών σπουδών.
Όπως έγραψε το Oxford Student χιουμοριστικά, «δημιουργούνται νέα μαθήματα για τους φοιτητές κάτω από τον γενικό τίτλο «εφαρμοσμένες ανθρωπιστικές σπουδές», όπως Ιστορία της ΤΝ (Τεχνητής Νοημοσύνης), Η Τέχνη της Ηλεκτρονικής Δικτύωσης και Μελέτες PowerPoint, όπου οι φοιτητές θα μαθαίνουν να μεταφέρουν τις εργασίες τους σε πεντασέλιδα slides αντί για κάποια τελική πτυχιακή εργασία. Όλα αυτά βέβαια βρίσκονται ακόμη στη φαντασία των συντακτών του Oxford Student. Εν τούτοις, δεν βρίσκονται πολύ μακριά από μια μελλοντική υλοποίησή τους, όπως έχει ήδη γίνει σε πολλά σχολεία.
Για εμάς όλα αυτά οφείλουν να κρούουν κώδωνες κινδύνου. Χωρίς καμία γνώση κλασσικών σπουδών, καμία συμπάθεια λόγω συμμετοχής στον Β' Πόλεμο και με τα Βαλκάνια εξ' ίσου δημοκρατικά - και με κάποιες μάλιστα από τις χώρες τους ιδιαίτερα αδύναμες - η Ελλάδα οφείλει να αναπτύξει δράσεις που να τονίζουν την σημερινή της σημασία και τον ρόλο της στις τρέχουσες γεωστρατηγικές ισορροπίες. Μια δουλειά ιδιαίτερα επίπονη αλλά κι' απόλυτα απαραίτητη.
Είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε την καινούργια αυτή πραγματικότητα που βρίσκεται πλέον μαζί μας. Μέχρι προ τινός όταν μιλούσαν στο εξωτερικό για Ελλάδα, η ιδιαίτερη ταυτότητα της χώρας μας ήταν στους πάντες γνωστή. Σε λίγο όταν θα ακούγεται το ένδοξο όνομα της χώρας μας για πολλούς ηγέτες και πολίτες της Δύσης δεν θα ακούγεται διαφορετικά από της Ανδόρας η ...του Λίχνεσταιν!! Γι' αυτό πρέπει έγκαιρα να δραστηριοποιηθούμε με πολλούς τρόπους ώστε όλα αυτά να ματαιωθούν.