Ο εγκέφαλος είναι το πιο πολύπλοκο όργανο στο ανθρώπινο σώμα. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι έχετε ακούσει πως ο άνθρωπος χρησιμοποιεί μόνο το 10% του εγκεφάλου του, ενώ είναι αρκετά πιθανό ότι πολλοί το πιστεύτε.
Πολλοί είναι οι επιστήμονες που έχουν προσπαθήσει με έρευνες να καταρρίψουν αυτή τη θέση αλλά όπως, φαίνεται ο μύθος του 10% κρατάει ανυποχώρητη στάση, ως ένας πολύ διαδεδομένος αστικός μύθος.
Ο μύθος του διανοητικού 10% είναι ένας ευρέως διαδεδομένος κοινωνικός μύθος, σύμφωνα με τον οποίο, οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν μόνο το 10 τοις εκατό (ή άλλο παρόμοιο μικρό ποσοστό) του ανθρώπινου εγκεφάλου. Έχει λανθασμένα αποδοθεί σε ανθρώπους όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν.
Επίσης, ο μύθος συνοδεύεται και από την εικασία πως ένας άνθρωπος μπορεί να καλλιεργήσει το αχρησιμοποίητο μέρος του εγκεφάλου και να αυξήσει την ευφυΐα του.
Παρόλο που ορισμένοι συντελεστές ευφυίας μπορούν να αυξηθούν μέσω εξάσκησης, η ιδέα του ότι μεγάλα μέρη του εγκεφάλου παραμένουν αχρησιμοποίητα και πως θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν για συνειδητή χρήση, είναι αβάσιμη. Ενώ υπάρχουν ακόμη αρκετά μυστήρια σε σχέση με τη λειτουργία του εγκεφάλου, κάθε μέρος του εγκεφάλου έχει μια γνωστή λειτουργία.
Πώς ξεκίνησε
Δεν είναι σαφές το πότε και πώς ακριβώς δημιουργήθηκε αυτή η θέση αλλά πολλοί ερευνητές καταλήγουν ότι οι ρίζες της μάλλον χρονολογούνται πίσω στο 1936 όταν δημοσιεύτηκε ένα βιβλίο αυτοβοήθειας από τον Αμερικανό συγγραφέα και λέκτορα, Dale Carnegie, το οποίο έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές, με τίτλο: «Πώς να κερδίσετε φίλους και να επηρεάσετε τον κόσμο».
Όπως φαίνεται, ο Carnegie όταν αναφέρθηκε στο 10% του ανθρώπινου εγκεφάλου, επηρέασε όχι μόνο το κοινό, αλλά και τον Αμερικανό ψυχολόγο, William James, ο οποίος το 1907 εμπνέεται και γράφει στο περιοδικό Science: «Είμαστε ζωντανοί μόνο κατά 50% αφού χρησιμοποιούμε μόνο ένα μικρό μέρος των φυσικών και ψυχικών μας πόρων».
Μια ακόμα πιθανή προέλευση του μύθου οφείλεται στις θεωρίες περί εφεδρικών ενεργειών των Ουίλλιαμ Τζέιμς και Μπόρις Σάιντις (William James Sidis, Boris Sidis), ψυχολόγων του πανεπιστημίου Χάρβαρντ, οι οποίοι εφήρμοσαν αυτές τις θεωρίες στην επιταχυνόμενη καλλιέργεια του παιδιού-ιδιοφυία Ουίλλιαμ Τζέιμς, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να έχει δείκτη ευφυίας (IQ) 250-300 κατά την ενηλικίωσή του.
Έτσι, ο Ουίλλιαμ Τζέιμς προώθησε την θεωρία πως ο άνθρωπος χρησιμοποιεί μόνο ένα κλάσμα της συνολικής διανοητικής του ικανότητας, το οποίο είναι πιθανόν ένας βάσιμος ισχυρισμός, ωστόσο απέχει πολύ από τον μύθο του 10%.
Υπάρχει επίσης μια πεποίθηση μεταξύ των επιστημόνων ότι οι νευρώνες αποτελούν περίπου το 10% των κυττάρων του εγκεφάλου. Αυτό μπορεί να συνέβαλε στον μύθο του 10%. Ο μύθος από τότε μέχρι σήμερα, επαναλήφθηκε αρκετές φορές σε άρθρα, ταινίες, εκπομπές μέχρι που κατέληξε να γίνει μια «αβάσιμη αλήθεια».
Η αλήθεια
Σύμφωνα με τον νευρολόγο Barry Gordon στο Scientific American, το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφάλου μας είναι σχεδόν πάντα ενεργό. Ο μύθος του 10% καταρρίπτεται και από μελέτη που βρίσκεται δημοσιευμένη στο Frontiers in Human Neuroscience. Μια κοινή τεχνική απεικόνισης του εγκεφάλου, που ονομάζεται λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (η γνωστή μαγνητική τομογραφία – fMRI), μπορεί να μετρήσει τη δραστηριότητα στον εγκέφαλο, ενώ ένα άτομο εκτελεί διαφορετικά καθήκοντα.
Χρησιμοποιώντας αυτήν και παρόμοιες μεθόδους, οι ερευνητές κατέληξαν στο ότι το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφάλου μας είναι ενεργό κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, ακόμα και όταν ένα άτομο εκτελεί μια πολύ απλή ενέργεια. Το μεγαλύτερο τμήμα του εγκεφάλου είναι ενεργό, ακόμα και όταν ένα άτομο ξεκουράζεται ή κοιμάται. Το ποσοστό του εγκεφάλου που χρησιμοποιείται ανά πάσα στιγμή, διαφέρει από άτομο σε άτομο. Εξαρτάται επίσης από το τι κάνει ή σκέφτεται εκείνη την στιγμή.
Άρα, την επόμενη φορά που θα σκεφτούμε πόσο ποσοστό του εγκεφάλου μας χρησιμοποιούμε, ας επιχειρήσουμε να ενεργοποιήσουμε περισσότερες λειτουργίες του για να ανακαλύψουμε μόνοι μας την αλήθεια.